Spoleczenstwo dobrobytu to pochodna nowoczesnej technologi uzytej w masowej produkcji, pochodna wielkiego masowego rynku dla wszystkich i pochodna dostepu do tanich surowcow.
Ojcem produkcji masowej przy tasmie montazowej byl genialny Henry Ford. Ford doskonale zrozumial ze to technologia i produkcja masowa oraz wysokie place sa kluczem do dobrobytu dla wszystkich. Postawe Forda nalezy okreslic jako bardzo silnie prospoleczna i pro-socjalna. Ford to prekursor na wielu polach. Ford doskonale rozumial role rynku i to ze wszystko co pracownicy otrzymuja jako wynagrodzenie jest na tym rynku sila nabywcza na produkty firm.
Niska cena i łatwa dostępność aut Forda zrewolucjonizowały układy społeczne w USA. Zaczely zyc przedmieścia wielkich miast jak Nowy Jork czy Detroit. Kolonizowano nowe i juz zapomniane tereny
Poczatkowo robotnicy nie byli w stanie psychicznie zniesc rygoru produkcji i monotonii pracy na tasmie montazowej. Prace co miesiac rzucało ok. 40 % załogi. Działacze federacji Industrial Workers of the World, werbowali ochotników do założenia w fabryce wywrotowej komórki związkowej. Ford zabronił pracownikom opuszczania terenów zakładu na czas przerwy obiadowej. Fluktuacja zalogi i kosztowne przyuczanie nowych osob na pracownikow sklonilo Forda do porzucenia teori taniej siły roboczej rzekomo gwarantujacej większe zyski.
„Ford Motor Company, największe na świecie i najwspanialej rozwijające się zakłady przemysłu samochodowego, od dnia 12 stycznia br. (1914 ) daje początek największej rewolucji, jaką zna świat przemysłowy, w dziedzinie wynagradzania robotników” – tymi słowami zaczynało się oświadczenie dla prasy, podpisane przez Henry’ego Forda i jego wspólnika Jamesa J. Couzensa. Informowało ono, że dniówka robotników, którzy ukończyli 22 lata, zostanie podniesiona z niewiele ponad 2 do minimum 5 dol. Czas prasy skracano jednoczesnei z 12 do zaledwie 8 godzin. Wszystkim pracownikom spółki gwarantowano też udziały w jej zyskach. Alfred Liebfeld w książce „Henry Ford. Legenda i rzeczywistość” opisuje, że gdy w gazetach 4 stycznia 1914 r. wydrukowano oświadczenie, robotników Highland Park ogarnęła euforia: „Przez fabrykę przetoczyła się fala radości, fala, która sprawiła, że ponad łoskotem maszyn unosił się śpiew ludzi szczęśliwych, fala, która sprawiła, że ludzie poruszali się lekkim, tanecznym krokiem, a na ich twarzach pod maskami smaru i kurzu wykwitał uśmiech”.
Srodowiska biznesowe z wsciekloscia oskarzyly Forda o ekonomiczną dywersje, szarlatanerię i brak odpowiedzialności, ponieważ spodziewano się, że podwyżka w Park wywoła wybuch żądań płacowych i strajków w całej Ameryce. „Wall Street Journal” nazwał pięciodolarową dniówkę „przestępstwem ekonomicznym”, z kolei „New York Times” prognozował, że całe przedsięwzięcie to utopia „skazana z góry na niepowodzenie”. Prasa ekonomiczna wyliczała, że tak ogromna podwyżka będzie kosztowała 10 mln ówczesnych dolarów i zrujnuje firmę. Sam bohater całej afery jak zwykle miał odmienne zdanie. „Żaden producent przy zdrowych zmysłach nie będzie twierdził, że kupowanie najtańszych materiałów, surowców i półproduktów zapewni mu wyrób produktu najlepszego gatunku. Dlaczego więc słyszymy tyle o (...) korzyściach, jakie spłyną na kraj dzięki obniżeniu płacy robotniczej? Przecież to równałoby się tylko umniejszeniu siły nabywczej i ograniczeniu rynku wewnętrznego” – pisał Ford. „Nie ma ważniejszej sprawy niż płaca robotnicza, bo większość ludzi w kraju żyje z robocizny. Stopa, na której żyją, wysokość płacy stanowi o pomyślności kraju” – dodawał.
Stawka bazowa dla pracownikow wynosiła około 55% z wymienionych minimum 5 dolarow dniowki a część udziału w zyskach 45%. Dzienna stawka na poziomie 5 USD była wowczas niespotykanie wysoka bowiem $20.64 to wowczas była 1 uncja złota
Postawe Forda nalezy okreslic jako bardzo silnie prospoleczna i pro-socjalna. Chcial poprawy warunkow mieszkaniowych pracowników i ich sytuacji materialnej. Dbał o podnoszenie kwalifikacji pracownikow.
Departament Socjologiczny (!) Forda powstał w 1914 roku.
Pracownicy departamentu skladali niezapowiedziane wizyty w prywatnych domach pracowników Forda i szybko dokonywali rutynowej inspekcji Sprawdzali czy dzieci uczeszczaja do szkoly. Panie departamentu uczyly gospodynie domowe emigrantow dobrego prowadzenia gospodarstwa domowego. Sprawdzali czy jest schludnie i czysto i czy nikt nie jest chory. Sugerowali podejmowanie oszczednosi celem pozniejszych duzych zakupow i uczyli kontaktow z bankami. Jesli znalezli kogos pijanego to pracownik musial zapomniec o udziale w zyskach. Osoby slabo znajace jezyk angielski kierowano na dobre i bezplatne kursy. Dobrze prowadzacy sie emigranci w nagrode zostawali klasa srednia.
Fragment powieści Jeffreya Eugenidesa – Middlesex scisle oparty jest o fakty
"Na wycieraczce stało dwóch mężczyzn. Mieli na sobie szare garnitury, krawaty w paski, czarne półbuty z dziurkami na przyszwie. Twarze okalały krótkie bokobrody. W rękach trzymali takie same teczki. Kiedy zdjęli kapelusze, okazało się, że mają identyczne kasztanowe włosy, równo rozdzielone na środku głowy.
- Jesteśmy z działu socjalnego fabryki Forda – powiedział wysoki (…)
- Panie Stephanides, pozwoli Pan, że wyjaśnię powód naszej wizyty. Zarząd powiedział – gładko wszedł mu w słowo ten niski – że 5 dolarów dziennie w rękach niektórych ludzi może stanowić ogromne wsparcie na drodze prawości i uczciwego życia, ale może również spowodować, że taka osoba stanie się zagrożeniem dla całego społeczeństwa. I dlatego zostało postanowione przez Pana Forda – ponownie przejął ten wyższy – że tych pieniędzy nie mogą otrzymywać ludzi, którzy nie potrafią z nich korzystać roztropnie i ostrożnie. Ponadto - znowu ten niski – gdy się okaże, że człowiek, który początkowo spełnia wszystkie warunki, zawiedzie oczekiwania pracodawcy, w zakresie kompetencji firmy leży odebranie jego udziału w zyskach do czasu, gdy uda mu się zrehabilitować."
