Mieszkanie i ogrzewanie: "Oferta"

 Mieszkanie i ogrzewanie: "Oferta"

 Dane na temat polskich sieci ciepla systemowego sa niepelne i czesciowo sprzeczne ze soba. Mozna wiec na ten temat jedynie spekulowac. Nie wiadomo dokladnie ile i jakich pracuje wezlow cieplnych. Brak jest szczegolow o sieci cieplociagow. Nie wiadomo czy danych jest brak czy tez zadecydowala patologiczna obsesja tajemnicy.
Nie znane sa plany inwestycyjne, jesli w ogole powazne plany istnieja. Po prostu trwa beznadziejny kryzys bez konca.  

 W Biuletynie MERA 12(246)-1982 ( wydrukowany z opoznieniem w 1983 lub nawet 1984 roku, Zjednoczenie MERA ma ponad 60 tysiecy pracownikow  ) jest artykul "Oferta kompleksowa na projektowanie, dostawe, montaz i rozruch urzadzen systemow automatyki dla potrzeb cieplownictwa"  Oferowane rozwiazanie jest funkcjonalnie  prymitywne. Regulator pogodowy nie ma sensora temperatury efektywno - radiacyjnej lub zblizonej funkcjonalnosci ani mozliwosci sieciowej korodynacji. Regulator CWU nie jest adaptacyjny i co najmniej wymaga okresowego przestawiania parametrow !
Oferta jest na zautomatyzowanie w okresie 1986-1995 60 tysiecy wezlow cieplnych ( ta liczba 60 tysiecy  to najistotniejsza czesc tej oferty ) przez firme Meramont w Poznaniu dzialajaca od 1965 roku zatrudniajaca lacznie 1500 pracownikow z oddzialami pod roznymi nazwami we Wrzesni, Gdansku, Turku, Szczecinie ( Zaklad Automatyzacji Statkow ) i  trzema w Poznaniu. Tylko 10% kadry ma wyksztalcenie podstawowe a kwalifikowani pracownicy realizowali zadania w NRF, NRD, Czechoslowacja, Iran, Tunezja.
Regulator krokowy KT-70M do regulacji temperatury CWU pracuje z sensorem PT100 i elektrycznym napedem elektroserwozaworu MES1.1. Dla silownika o czasie przestawiania 1 minuty zakres proporcjonalnosci wynosi Xp=3-50% a czas calkowanie PI wynosi 2-20 minut. Dokladnosc statyczna wynosi 1.8 C. Strefa nieczulosci wynosi 0.6-0.9 C. Wada systemu jest to ze nie ... dziala poprawnie. Poza sezonem grzewczym woda sieciowa ma temperatura ca 65 C a w sezonie do 110 C. Przy temperaturze CWU 50C wzmocnienie wymiennnika ciepla zmienia sie koszmarnie wraz z temperatura wody sieciowej. Jesli regulator ustawimy tak ze dziala poprawnie poza sezonem to przy goracej wodzie sieciowej w zimie sie wzbudza. Ciagle dzialanie prowadzi do uszkodzenia przekaznikow a nastepnie silnika i przekladni oraz zaworu. Jesli ustawimy go tak ze jest stabilny przy goracej wodzie sieciowej to przy "niskiej" temperaturze jego akcja jest tak slimazarna ze w zasadzie nie dziala.
Regulator krokowy PI do ogrzewania CO KT-150M pracuje z dwoma sensorami PT100. Zakres propocjonalnosci z silownikiem o czasie przestawiania 1 minuta wynosi Xp=3-50% a czas calkowania 3-30 minut. Dokladnosc wynosi 4.6C ( bardzo slabo ! ) a strefa nieczulosci 1.2...2.3 C. Wspolczynniki W=1.4 nie jest regulowany co moze byc dyskwalifikujace.  Moze wspolpracowac z zewnetrznym zegarem dobowym obnizajacym stabilizowana temperature na noc. W Szczecinie regulator nie byl widziany i w roli regulatora CO stosowany jest importowany z NRD regulator R-303. Schemat duzej czesci KT-150M jest rzekomo identyczny z KT-70M.
Naped MES1.1. z dwufazowym silnikiem asynchronicznym wymaga niestety zasilania 24 Vac czyli z dodatkowego transformatora 220/24 V. Ma wbudowane wylaczniki krancowe.  Z oznaczeniem 1.2. ma wbudowany potencjometr polozenia 100 Ohm. Naped wazy az 7.9 kg. Naped ten przeznaczony jest przede wszystkim do napedu zaworow  produkcji MERA POLNA. Konstrukcja ta jest przestarzala.
W ofercie Meramont  jest takze elektroniczny Licznik Energii Cieplnej LEC i nadzorujacy calosc system telemechniki TM-11 ( oba w koncowym opracowaniu ) do zdalnego nadzoru i sterowania siecia cieplownicza. LEC wymaga oprocz sensora temperatury PT100 takze sensora przeplywu wody w wyjsciowym standardzie petli 4-20 mA i ma licznik energii cieplnej elektromechaniczny ! LEC i TM-11 w Szczecinie nie byl widziany. Nie wiadomo nawet z jakim komputerem jest system zarzadzania i jaka jest jego funkcjonalnosc. Starszy pseudo - system TM-10 pracowal z komiczna Mera 300 ( Momik - zlomik ).
Planow w Polsce bylo bardzo duzo i wiekszosc pozostala tylko na papierze. Aby duze zadanie zrealizowac Meramont bedzie sie ubiegal o kredyt na powiekszenie lokali oraz modenizacje i zakup maszyn do obrobki metalu ( krawedziarki, gietarki, frezarki, wiertarki NC, szlifierki..). Kredyt jest obecnie tanszy niz inflacja i oplaca sie go brac co rzuca swiatlo na Oferte.
Nie wiadomo jaka czesc oferty zostala przyjeta i czy w ogole zostala przyjeta. Maramont na pewno ma produkcje mechaniczna ale o elektronice nic nie wiadomo. Czesc nazwy "mont" to przeciez skrot od montazu. Prawdopodobnie sa to licencje lub obca elektronika. Automatyzacja z zakresu energetyki cieplnej i elektrowni cieplnych zajmowal sie tylko Meramont w ramach "Wielkopolskie Zaklady Automatyzacji Kompleksowej Mera Zap Mont" z 4.5 tysiacami pracownikow i nikt inny automatyzacja wezlow cieplnych sie nie zajmowal.

Raport z 1981 roku  wykonany dla Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyzszego i Techniki oraz Przemyslu Maszynowego, podaje ze zaplecze badawczo - rozwojowe OBR Zjednoczenia  MERA ( 23 zaklady w kraju )  bylo slabo wyposazone, malo liczne i niezdolne do tworzenia oraz wdrazania wlasnych rozwiazan. Zjednoczenia MERA bazowalo  na gotowych, dolarowych  licencjach firm zewnetrznych. Od tego czasu sytuacja na pewno sie pogorszyla bowiem skonczylo sie dolarowe eldorado licencji i zakupow elementow. Czyli bez dolarow wszystko sie zawalilo. Poza Zjednoczeniem MERA nikt w Polsce nie produkuje automatyki i komputerow.  
Uzyty platynowy sensor temperatury PT100 jest bardzo popularny w przemysle i pracuje do temperatury 600C ale praktycznie troche nizszej. Przy wyzszych temperaturach dominuja termopary. PT100 jest jednak drogi, szczegolnie dla masowego cieplownictwa. Do zastosowania w masowym cieplownictwie dobrze nadaja sie termistory NTC. Sa one masowo stosowane w motoryzacji ale nie tylko w niej. Jako sensor temperatury wezlow cieplnych nadaje sie  takze sensownie obudowany tranzystor w polaczeniu diodowym. Masowo produkowana obudowa do tranzystora jako sensora temperatury moze byc motoryzacyjnym wzorem tania.
W ubieglej dekadzie prasa nie podawala informacji o kupowanych licencjach i kompletnym wyposazeniu zakladow a kupiono ich az 256. Niestety po ustaniu zakupow wszelki postep technologiczny sie zatrzymal.

W ubieglej dekadzie stworzono krajowy System Automatyki i Pomiarow KSA skladajacy sie z produktow INTELDIGIT, INTELEKTRAN i INTELPNEAN. Samo stworzenie systemu glownego analogowego INTELEKTRAN pochlonelo rzekomo rownowartosc okolo 310 roboczolat sredniego wynagrodzenia. System ten jest przestarzaly, wadliwy  a jego budowa malo racjonalna. Konstruktorzy albo nie mieli dostepu do materialow o biezacych zachodnich konstrukcjach albo ich nie rozumieli i nie potrafili ich inteligentnie skopiowac i przetworzyc na wlasne rozwiazania. Zniecierpliwione i niezadowolone z rezultatow prac wladze panstwowe kupily drogie, przestarzale obecnie  dolarowe licencje od poteznego koncernu Honeywell na system automatyzacji Flexel oznaczony w Polsce jako VUTRONIC produkowany w zakladach MERA-PNEFAL i  MERA-ELMAT glownie do zastosowana w przemysle chemicznym.  
W KSA najbardziej skomplikowane sa regulator ciagly PID typu ARC-21 i regulator krokowy ARK-21. Calosc systemu jest zbudowana wokol nich. W KSA uzywany jest sygnal 0-5 mA lub 4-20 mA i z takim pracuja regulatory. Wyjsciowy sygnal 4-20 mA przede wszystkim podany jest do przetwornika elektropneumatycznego a z niego sygnal pneumatyczny podano do silownika pneumatycznego aktuatora. Aby stworzyc petle regulacji z tymi regulatorami  trzeba conajmniej dodac kondycjoner sygnalu dla sensora, stacyjke z nastawnikiem i miernikami / wskaznikami na LEDach  no i czesc wyjsciowa - strasznie tego duzo i drogo.  Dokumentacja  regulatora ( produkcji z 1982 roku ) "Centrum Komputerowych Systemow Automatyki i Pomiarow MERA-ELWRO,  Regulator krokowy ARK-21", Wroclaw 1978, ma "naklad 1700" czyli produkcja tej drogiej automatyki jest mala. Do regulatora wyprodukowanego juz pozniej jest ta sama dokumentacja czyli wydrukowano ja w duzym nadmiarze do planowanej produkcji nieznanego ale malego rozmiaru.

 Prace badawczo - rozwojowe sa na Zachodzie domena koncernow. Koszty tych prac ani naklad pracy nie sa publikowane. Z rzadka tylko podawane sa ogolne informacje. Wiekszosc z nich nie konczy sie sprzedawalnym produktem co jest zaskakujace ! Prace te sa wiec bardzo ryzykowne. Srednia a tym bardziej mala firma nie ma wystarczajacych zasobow finansowych, kadrowych i organizacyjnych oraz   stabilnosci aby takie wieloletnie prace prowadzic.  Naklad pracy 310 roboczolat jest trudny do oceny i odniesienia a dodatkowa trudnosc stwarza niewymienialnosc zlotego. Wedlug kursu szarorynkowego srednia miesieczna placa wynosi okolo 20 dolarow. Zatem 310 lat tej pracy kosztuje tylko 210 x 12 x 20 = 74 400 dolarow. Przy kosztach zachodnich licencji liczonych w wielu  milionach dolarow kwota jest smiesznie mala tylko ze kurs szarorynkowy dolara  jest absurdalnie zawyzony.
Kraje zapoznione rozwijaja sie nasladowczo - imitacyjnie  podazajac sladem liderow. Tylko USA, Niemcy i Japonia byly w stanie dogonic i przescignac "Zachod".

Stalinowski Zwiazek Radziecki caly nowoczesny przemysl zakupil od USA i Niemiec. Pozniej aby oszczedzic defizytowe dewizy kopiowano z zachodnich produktow co tylko sie dalo ale powstawaly tez udane konstrukcje wlasne. Systemy operacyjne na komputery IBM 360, 370 i dalsze kosztowaly juz koncern okolo 2 mld dolarow. Rodzina komputerow S360 to w RWPG zgodna z nia rodzina Riad a S370 to Riad 2. Pracuja z nie zakupionymi systemami operacyjnymi i  oprogramowaniem uzytkowym. Wydatek na prace D&R to jedna strona medalu a druga to powstaly potencjal, kapital ludzki a w tym kapital wiedzy i umiejetnosci.
IBM wydal ogromne srodki ale powstal caly przemysl oprogramowania a oprogramowanie specjalistyczne moze kosztowac wielokrotnie wiecej niz sprzet, dlatego ze zyskujace szalona popularnosc komputery osobiste PC sa tanie.
USA II Wojne wygraly w laboratoriach i halach fabrycznych tracac na wszystkich frontach wojny tylko 403 tysiace osob.

Wielkim bledem bylo kupowanie wielu licencji i zakladow. Nalezalo skoncentrowac sie na kilku dobrze rokujacych branzach i tam zrobic wszystko aby kupiona technologie modernizowac i rozwijac ( Uczen przerosl Mistrza ) tak jak to w przeszlosci zrobily USA, Niemcy i Japonia.
Koszt nowoczesnej fabryki mikrolektroniki podwaja sie co 3 lata dlatego ze technologia ta ( miernikiem jest rozdzielczosc procesu ) szybko sie rozwija. Ale duze koncerny z dobra oferta rynkowa i sprzedaza daja rade w tym wyscigu. Zatem CEMI raczej jest juz przypadkiem beznadziejnym i jemu pociag ekspresowy o nazwie Technologia odjechal z peronu.   

 O ile do czasow administracji prezydenta Reagana radzieckie ( takze krajow RWPG ) zakupy technologii  limitowala glownie  ilosc posiadanych z eksportu dewiz to obecnie trwa narzucone Zachodowi przez USA embargo technologiczne na blok wschodni. Faktycznie wskutek histerii zaostrzonej Zimnej Wojny nie mozna oficjalnie  kupic niczego w miare nowoczesnego. Rzadowe Centrale Handlu Zagranicznego, rzadu polskiego ukaranego sankcjami za stan wojenny staly sie kabaretem zadzumionych.
Takowe centrale  radzieckie znalazly sie w podobnej sytuacji  z powodu najazdu na Afganistan.
Bez rzadowego szyldu prawie wszystko z dziedziny elektroniki mozna jednak normalnie kupic.

Mieszkanie i ogrzewanie: Wezel cieplny i cieplociag

 Mieszkanie i ogrzewanie: Wezel cieplny i cieplociag

 Cieplo systemowe z elektrocieplowni jest bardzo dobrym rozwiazaniem dla duzych miast z dosc gesta zabudowa.
Z uwagi na potworne szkody zdrowotne ( smog w Londynie ! ) alternatywne uzycie wegla w piecach w ogole nie powinno tam byc brane pod uwage. Na skladach opalowych nie powinno tam  byc w ogole wegla.
Czyste i wygodne sa bezobslugowe piece CO (+CWU) na gaz i olej opalowy ale ich masowe uzycie w Polsce, placacej za importowane weglowodory deficytowymi dolarami, jest wykluczone.

Najwieksza w swiecie roczna produkcje energii elektrycznej Per Capita maja Norwegia 22.4 MWh oraz Kanada 15.8 MWh. Oba kraje maja niewielka populacje, niska gestosc zaludnienia i ogromna generacje w hydroelektrowniach. Energia elektryczna jest tam masowo uzywana do ogrzewania domow.
Jednak w wiekszosci krajow swiata, z klimatem wymagajacym ogrzewania, energia elektryczna jest zdecydowanie za droga do ogrzewania.  

Socjalistyczna propaganda w Polsce juz odeszla od hasla mieszkania jako bezwarunkowo naleznego kazdemu, czego jest kilka powodow. Junta chcac utrzymac sie przy wladzy za wszelka cene musi rozdawac mieszkania, ktore powinni otrzymac spoldzielcy, swojej gwardii pretorianskiej a spoldzielcom czas oczekiwanie na mieszkanie rosnie po horyzont. Poniewaz trwa niszczacy kryzys to budownictwo spada i bedzie jeszcze bardziej spadac.
Mieszkanie w duzym miescie zawsze mialo w Polsce ogromna wartosc. Watek ten nachalnie  istnieje w codziennym zyciu i w kulturze. Temat wolnego rynku mieszkan ( z "drugiej reki" ale czesc ich jest zupelnie nowa ) jest totalnie cenzurowwany a przeciez istnieje i ma sie dobrze. To strusie chowanie glowy w piasek nie powoduje ze cos przestaje istniec.
Jednostkowe rynkowe ceny mieszkan sa sporo zroznicowane. Najwyzsze sa w kilku duzych miastach, mniejsze w srednich miastach a na wsiach calkiem niewielkie.  
Wszystko wskazuje na to ze chetnych do kredytowego zakupu mieszkan ( co zrobic z ksiazeczkami mieszkaniowymi z ktorych srodki przetrwoniono ?) w duzych miastach z pierwszej reki po nie dotowanej cenie byloby bardzo duzo.
Chcac wiec odejsc od niszczacego obledu dotowania i rozdawnictwa w rynkowym kierunku dobrej placy za dobra prace, mozna i trzeba "gesto" budowac w duzych miastach.
A cieplo systemowe jest w tym wypadku jak znalazl !  
Bez uzdrowienia mieszkalnictwa nie bedzie w Polsce zdrowej a potem nowoczesnej gospodarki.  
Obszarow do zabudowy w duzych miastch jest bardzo duzo ale trzeba grunty odzyskac co jest calkiem latwe. Oczywiscie dla chcacego.

N.B.Zjawisko ludzi wykolejonych, aspolecznych ( menel a na zachodzie kloszard ) i antyspolecznych istnieje nawet w najbogatszych krajach swiata z poteznymi swiadczeniami socjalnymi. Tolerowanie nieplacenia komunalnych czynszow i kradziezy energi pod haslem ze w socjalistycznej Polsce nie ma bezdomnosci jest nieracjonalne i nierozsadne. Trzeba pijaczkow i zlodziei  eksmitowac do opuszczoncyh domow na wsi a po powrocie do miasta (oni nie chca pracowac i nie beda na wsi  pracowac) bezdomnymi bedzie sie mogl wreszcie zajac kosciol kat ( bedzie go mozna sprowadzic do parteru ) bo do tego jest powolany !

 W wezle cieplnym dostarczana przez elektro/cieplownie cieplociagiem goraca woda ( W Polsce wezly zasilane para wodna sa nieliczne ) poprzez wymienniki ciepla podgrzewa wode do budynkowego systemu Centralnego Ogrzewania i Cieplej Wody Uzytkowej.

 Ze wzgledu na liczbe zasilonych budynkow, wezly cieplne sa indywidualne lub grupowe.Wezel jednoczesnie dostarcza cieplo do ogrzewania CO i Ciepla Wode Uzytkowa.
Z reguly ochlodzona woda sieciowa za wymiennikiem do systemu CO ogrzewa pierwszy wymiennik CWU.
Powrotna woda sieciowa nie powinna byc jednak nadmiernie schlodzona bowiem rosnie jej lepkosc i trudnosc dla pomp przetloczenia jej dlugim cieplociagiem.
Jakosci i powtarzalnosci wykonania sprzyja fabryczna prefabrykacja wezlow cieplnych.  

Z publikacji znane sa rozwiazania zachodnich wezlow cieplnych. Co do samej zasady dzialania polskie wezly sa podobne do nich ale konstrukcja jest niestety znacznie prymitywniejsza.  
Na uproszczonym rysunku pokazano cieplowniczy wezel doswiadczalny stosowany na "poligonie" szczecinskim.
Na wejsciu zasilajacej wody sieciowej jest pokazany bezposredniego dzialania regulator przeplywu BRU-3a Mera Polna. Zawor ma ustabilizowac cisnienie wody sieciowej ( powinien stabilizowac spadek cisnienia na wezle )  i caly system regulacji. Jest to raczej pomylka bowiem regulatory cisnienia maja w oznaczeniu cyfry 4 i 5. W 1967 roku zakupiono dla tego zakladu licencje na te i inne zawory regulacyjne w firmie Wothington-Masoneilan.
Woda sieciowa przez elektroserwozawor z napedem MES-11 ( dokladniej 1.1.) przeplywa przez wymiennik ciepla CO a z niego przez wymiennik CWU I stopnia zbocznikowany recznym  zaworem. Regulator pogodowy krokowy  R-302 ( z NRD ) pracuje z sensorem PT100 temperatury zewnetrznej Ta i temperatury wody zasilajacej kaloryfery Tg. Dla prostoty nie pokazano pompy obiegowej i calej menazerii instalacji skupiajac sie na meritum aspektu regulacji. Podgrzana w wymienniku ciepla, zimna woda wodociagowa idzie wraz z czescia wody z Zasobnika oraz woda obiegowa z budynkowej instalacji CWU do wymiennika ciepla CWU II stopnia podgrzewanego bezposrednio woda sieciowa plynaca przez elektroserwozawor napedzany przez naped MES-11. Temperature T mierzona sensorem PT100 reguluje regulator krokowy PI typu KT-70M. Wymuszenie obiegu wody przez budynkowa instalacje CWU jest konieczne aby w porze ( glownie nocnej ) o malym poborze wody uzytkownik od razu mial ciepla wode i nie spuszczal wody do czasu przyplyniecia wody cieplej co jest razacym marnotrawstwem. Elektroserwozaworami mozna manipulowac recznie przyciskami H.
Warunki uzyskania poprawnej cyrkulacji wody z zasobnika i wody  instalacyjnej nie sa bynajmniej trywialne.
Pompa obiegowa w systemie CWU powinna byc w porze nocnej wlaczana tylko okresowo ( wedlug optymalnego programu ) dla oszczednosci energii elektrycznej. Wymaga to jednak dokladnego dlugokresowo zegara programowego kontrolera lub pracy kontrolera w sieci ze zdalnym komputerem.
Zasobnik CWU pozwala korzystnie zmniejszyc szczytowo pobierana moc cieplna.

Wezly cieplne zasilane sa z cieplociagu. Poniewaz izolacja cieplociagu jest niedoskonala tracone jest przesylane cieplo. Moc pomp tloczacych wode jest proporcjonalna do odleglosci i rosnie ze spadkiem temperatur. Ich cena rosnie z ich nominalna moca. Zuzywana energia do operacji pomp sporo kosztuje.
Przy zasilajacych rurociagach niskotemperaturowych z goraca woda o parametrach T<100 C dlugosc rurociagu nie powinna przekraczac 2 kilometrow. Przy niewiele dluzszych sredniotemperaturowych cieplociagach  temperatura jest  T<115C. Przy parametrach wysokotemperaturowych  T<130 C moga byc one znacznie dluzsze ale spadek sprawnosci wspolnej  generacji elektrycznosci jest zauwazalnie wiekszy. Sieci cieplownicze moga byc naziemne lub podziemne kanalowe i bezkanalowe. Srednice rur w swiecie ( Moskwa ) siegaja 1400 mm a dlugosc 8 km. Kanaly moga byc zbudowane z elementow prefabrykowanych badz wylewane z zelbetonu.
Sieci cieplownicze budowane sa w ukladzie promieniowym i pierscieniowym.
Wystepuje korzystny efekt skali. Jednostkowa energia na przetlocznie wody spada ze srednica cieplociagu i spada takze jednostkowa strata ciepla  co pozwala potezny cieplociag wydluzyc. 
Uzycie do wykonania rur preizolowanych znacznie upraszcza budowe rurociagu. Na wlasciwa stalowa rure nanosi sie w fabryce warstwe izolujacej pianki poliuretanowej. Obudowe stanowi zewnetrzna rura. W piance moga byc umieszczone przewody alarmowe do nadzoru sprawnosci systemu. Glowna rura moze byc ocynkowana lub wykonana z polietylenu. W tym wypadku razem moga byc wspolnie izolowane 3-4 rury. 
Korozja wyrzadza w gospodarce ( w tym rurociagi ) ogromne szkody. Tym wieksze im nizsza jest jakosc stali ( a w Polsce jest bardzo niska ) i slabsza jej ochrona przed korozja.
Ochrona katodowa jest jedna ze skutecznych elektrochemicznych metod ochrony konstrukcji stalowych przed korozja elektrochemiczna. Chroniona powierzchnia ma byc katoda. Na bardzo duzym statku oceanicznym sterowany zasilacz jest do 24Vdc i 150 A ( nigdy nie pracuje jednoczesnie z maksymalnymi parametrami ) dolaczony jest do kadluba a drugim biegunem do specjalnych ( wymienianych przy remontach kadluba w suchym doku ) elektrod na powierzchni kadluba pod lustrem wody. Umieszczony na kadlubie pod woda sensor wyznacza optymalne napiecie dla zasilacza. Napiecie i plynacy prad sa cenna informacja m.in o stanie powlok malarskich na kadlubie okretu i zuzyciu elektrod.
Dobra jakoscia ochrony korozyjnej wyrozniaja sie okrety produkcji japonskiej, ktore wynikowo malo rdzewieja i sa trwale.  
Oczywiscie ochrona katodowa powinna obok innych metod byc stosowana do ochrony cieplociagow czy w ogole wszystkich rurociagow i w swiecie jest stosowana. Najprostszy nieregulowany zasilacz do ochrony katodowej sklada sie z trojfazowego transformatora i diodowego prostownika. Zasilacze takie sa oferowane ale ich import to czysty nonsesn bo z latwoscia mozna je wyprodukowac. Zancznie drozszy regulowany zasilacz ma w mostku trojfazowym trzy diody i trzy sterowane fazowo tyrystory.   

 Budynkowe instalacje CO z grzejnikami moga byc zasilane przez wymiennik ciepla lub w zasadzie woda bezposrednio z cieplociagu ale CWU jest zawsze podgrzewana wymiennikiem przez wode sieciowa.
Jakosc wody w cieplociagu wyznacza jej korozyjnosc. Dodawanie inhibitorow korozji ( sa toksyczne lub co najmniej niezdrowe ) moze byc jednak zabronione z uwagi na mozliwe uszkodzenia wymiennikow ciepla CWU i przedostanie sie ich do podgrzanej uzytkownikom wody. Zatem trwalosc rur moze i powinna zwiekszyc ochrona katodowa oraz preizolacja i lepszej jakosci stal na rury.
Obieg wody w cieplociagu zapewniaja pompy obiegowe. Przy duzym zapotrzebowaniu pracuja dwie  pompy rownolegle a przy mniejszym jedna pompa. Rownolegle, dla wiekszej elastycznosci,  moga byc zastosowane trzy pompy.
Dla stabilizacji cisnienia w zasilanej sieci cieplowniczej mozna uzyc duzych zbiornikow z cisnieniowa poduszka gazowa lub parowa.
Na razie falowniki do regulacji obrotow asynchronicznych silnikow elektrycznych napedzajacych pompy nie sa stosowane. Co najwyzej stosowane sa regulowane przez regulatory krokowe stratne sprzegla hydrokinetyczne i zawory trojdrozne.
W USA silniki pompy wody zasilajacej bloku energetycznego mocy kikumegawatowej zasilane sa juz eksperymetalnie przez falowniki ktore rzekomo amortyzuja sie dosc szybko jako ze oszczednosc na energii zasilajacej jest znaczna.
Stosowane sa takze zawory trojdrozne operowane oczywiscie przez regulatory krokowe.
Cisnienie monotonicznie spada na liniowym cieplociagu w przewodzie zasilajacym i dalej na przewodzie powrotnym. Obrazuje to wykres cisnien piezometrycznych. Roznica cisnien zasilania i powrotu jest duza w pierwszym wezle i najmniejsza w ostatnim wezle na biegu cieplociagu.
Wymagania na wode do cieplociagu sa mniejsze niz na wode do obiegu parowego kotla energetycznego bloku ale i tak jej przygotowanie cos kosztuje. Stad straty wody powinny byc minimalizowane i scisle nadzorowane oraz wykrywane. Powinny byc bardzo male. Wlasciwie przygotowana woda zmniejsza tez korozje cieplociagu.  
Lepkosc wody spada wraz z jej rosnaca temperatura cieplociagu co zmniejsza opory przeplywu i wydatek energi dla pomp no i ich wymagana moc nominalna.

Kryzy i zawory wprowadzaja w instalacji hydraulicznej opory i pozwalaja uzyskac wlasciwe przeplywy w calej instalacji.  W budynku wielorodzinnym najwiekszy opor maja kryzy na parterze i kolejno mniejsze na kolejnych pietrach. Ich dobor jest krytyczny. Moze byc mniej krytyczny przy stosowaniu kaloryferowych zawor termostatycznych (i odparowczy na kaloryferach,  inny jest wtedy systemowy algorytm regulacji ) i podzielnikow ciepla. Niewielkie roznice w stosunku do optymalnych przeplywow wody sa zmniejszane przenikaniem ciepla przez cienkie wewnetrzne sciany budynku o slabej izolacyjnosci czy tez ruchy powietrza w mieszkaniu. 
Lokowanie grzejnikow na klatkach schodowych jest zupelnie niecelowe ale drzwi wejsciowe na klatke musza byc zamkniete co zwieksza sens funkcjonowania systemu domofonow z monitoringiem zamkniecia drzwi i koniecznym przedsionkiem z drzwiami.

Czasem w elektrocieplowni cieplo do sieci cieplowniczej w szczycie poboru w czasie silnych mrozow dostarcza takze dodatkowy szczytowy wymiennik ciepla zasilany wprost para o wysokich parametrach ktora przechodzi tylko przez  zawor redukcyjno - schladzajacy. Cieplo to jest typowo ponad dwukrotnie drozsze niz pochodzace z upustu w turbinie. Totez zmniejszenie szczytow poboru ciepla ma zasadnicze znaczenie dla ekonomii systemu. Duze zbiorniki dla goracej wody w elektrocieplowniach sa stosunkowo tanie i warto je stosowac. 
W porze spoczynku nocnego 0.00--6.00 zapotrzebowanie na CWU jest male a nawet bardzo male. Najwieksze w ciagu  dnia jest rano oraz w okresie 17.00-22.30 czyli aktywnosci mieszkancow ale w dni wolne od pracy pobor ma inny przebieg i jest wiekszy.

Do pomiaru strumienia cieczy w rurociagu stosowane sa sensory ultradzwiekowe, elektromagnetyczne, turbinkowe i z przewezka wraz roznicowym sensorem cisnienia.  W tym ostatnim wypadku przy srednich przeplywach spadek cisnienia jest proporcjonalny do kwadratu przeplywu ale poczatkowo zaleznosc jest prawie liniowa. 
Dlawienie zmniejsza cisnienia plynu przy przeplywie przez przeszkode w postaci zwezenia przekroju w przewodzie. Przy przeplywie przez przewezenie predkosc plynu  zwieksza sie a cisnienie i temperatura spadaja. Za przewezeniem predkosc zmniejsza sie. Rownoczesnie podwyzsza sie temperatura i czesciowo cisnienie ale nie osiaga ona wartosci wystepujacej przed przewezeniem.

Uzyskanie pozadanych przeplywow w prostej sieci metoda zastosownia kryz i regulowanych zaworow nie jest bardzo trudne ale nie jest tez latwe. Sprawa szybko sie komplikuje przy rozbudowie hydraulicznej sieci.
Zadania elektryczne, termiczne, mechaniczne, hydrauliczne sa podobne do siebie.
Odpowiednikami sa prawo Ohma, Fouriera, tlumienia i prawo Hagena-Poiseuille’a.    
Wielkosciami sa ladunek elektryczny, cieplo [J] , ped i objetosc.
Strumieniami sa prad, strumien cieplny, predkosc i przeplyw [m3/s]
Gestosciami strumnienia sa gestosc pradu, gestosc strumienia ciepla, naprezenie i predkosc.
Potencjalami sa potencjal [V], temperatura, sila i cisnienie. 
Hydraulicznym odpowiednikiem elektrycznego kondensatora jest elastyczna membrana w rurze. Odpowiednikiem indukcyjnosci jest masywna turbina w rurze. Odpowienikiem diody jest zawor jednokierunkowy. I tak dalej.
Optymalizacja przeplywow w rozbudowanej sieci cieplnej wymaga juz uzycia programu komputerowego. Rownolegle mozna wyznaczyc ( co jest bardzo uzyteczne)  optymalna sekwencje regulowania przeplywow w sieci i pomocnicze dane do regulacji.
Sprawdzona na dosc przypadkowych danych biblioteczna procedura do rozwiazania ukladow rownan nieliniowych dziala poprawnie ale dosc wolno.

Generalnie w wezle cieplnym uzyte sa wymienniki ciepla oraz sterowane regulatorami z wspolpracujacymi sensorami temperatury serwozawory. Uzyte sa tez zawory przestawiane recznie oraz zawory kierunkowe i odcinajace ( dla bezpieczenstwa i na czas napraw) oraz zawory bezpieczenstwa. Stosowane sa do ochrony serwozaworow filtry wody. Stosowane sa pompy obiegowe i manometry a rzadziej elektroniczne sensory cisnienia. Roznicowe regulatory bezposredniego dzialania stabilizuja spadek cisnienia wody sieciowej na wezle cieplnym.
Wezel powinien miec licznik pobranego ciepla i wody sieciowej, ktora przeplynela przez wezel. Moze byc zliczana, zmodyfikowana o uciazliwosc dla systemu, ilosc ciepla. Tu analogia bylaby elektryczna moc bierna i znieksztalcenie nieliniowe pobieranego z sieci pradu zamiast mocy i energii czynnej.  

Poprawny dobor serwozaworow z napedem jest warunkiem koniecznym ale nie dostatecznym poprawnego funkcjonowania wezla cieplnego. Kwestia ta jest slabo rozumiana i lekcewazona.
W przypadku dokladnego regulowania malego strumienia w zmodyfikowanym zaworze termostatycznym uzyty jest sterowany regulatorem elektronicznym grzejnik mocy kilku watow. 

Oczywiscie im wieksza jest moc wezla cieplnego tym jest on bardziej rozbudowany.
Stosowane sa w wezlach cieplnych elementy automatyki przemyslowej standardowej jakosci lub znacznie lepiej rozwiazania dedykowane. 
 
Popularnosc wezlow prefabrykowanych w fabryce ogranicza transportowalny  rozmiar "prostopadloscianu" wezla. Na etapie budowy domu umieszczenie dzwigiem w piwnicy "klocka" ( przed uszkodzeniem moze byc chroniony pudlem z desek ) nie jest zadnym problemem. Takze pozniejsze naprawy sa wykonywalne.
Z uwagi na bogate na tle wyposazenia polowego wyposazenie techniczne fabryki, wezel prefabrykowany fabrycznie jest nie tylko mniejszy ale tanszy i lepszy ! Oczywiscie mechaniczne wymogi wezla sa brane pod uwage przy doprowadzeniu rurami wody sieciowej z cieplociagu i w scianie zelbetowego prefabrykatu
Idea prefabrykacji mocno zmniejszajaca ilosc prac polowych zyskuje popularnosc w budowach wszelkich  instalacji  przemyslowych. W duzej produkcji tam gdzie jest duza ilosc spawow mozna uzyc "szablonow" i automatycznych stanowisk zgrzewalniczych i spawalniczych lub nawet robota przemyslowego choc na razie sa one bardzo drogie.
W fabryce mozna wydajnie maszynowo szybko giac i ciac rury laczace elementy prefabrykowanego wezla. Mozna nawet masowo przeswietlac wazniejsze spawy promieniowaniem rentgenowskim X co praktykowane jest glownie w energetyce jadrowej ale i ostatnio generalnie w energetyce.
Fabryka moze tez zorganizowac lub przeszkolic serwis naprawczy. Dlugi 5 letni  okres gwarancji skloni producenta do dbania o jakosc i uzycia wlasciwych materialow.

Powazna fabryka kompletnych prefabrykowanych wezlow cieplnych powinna miec ( niestety drogie) laboratorium m.in. z piecem ( boiler gazowy ) do grzania wody "sieciowej", pompami i chlodnicami podgrzanej wody CO i CWU.
Norma we wspolczesnym bogatym swiecie jest kompletny w 100% towar i kompletna usluga. Po drugiej strony w biednym swiecie sa surowce i tania sila robocza. W kompletnym samochodzie jest na przyklad chlodnica z termostatem a alternator ma zintegrowany odpowiedni dla niego regulator napiecia czuwajacy tez nad sprawnoscia (kontrolka) i bezpieczenstwem alternatora i akumulatora. Odpowiednie parametry ma tez zaprogramowane mikrokontroler ECU wtrysku paliwa i zaplonu.
Tak samo regulator do wezla CO i CWU powinien byc wbudowanym elementem kompletnego prefabrykowanego, przetestowanego wezla cieplnego. Z uwagi na mala odleglosc regulatorow od sensorow temperatury  PT100 ( jako sensory moga byc lepiej obudowane tranzystory ) wystarczy tanszy wejsciowy kondycjoner sygnalu  dwuprzewodowego. Dla malego wezla adekwatny bedzie regulator analogowy a dla srednich i duzych wezlow regulator z mikrokontrolerem i wyswietlaczem, najlepiej z lacznoscia z komputerem nadzoru.
Kompletny wezel ( druga czesc dostawy moze stanowic duzy zbiornik buforowy na CWU jesli jest stosowany ) uniemozliwia stosowanie spychologicznego analogu zawolania – "To nie ja,  to kolega".
W swiecie nowoczesne produkty zlozone maja o wiele wieksza marze niz proste i wykonane prymitywnymi technologiami. Zatem prefabrykowany wezel CO+CWU idzie w kierunku swiatowych trendow.

Przy dobrej (?) koniunkturze w budownictwie w ciagu nadchodzacych 10 lat moze byc potrzebne 60 tysiecy wezlow cieplnych . Nie jest to zatem produkcja masowa ale juz mozna zastosowac metody produkcji przemyslowej ( a nie de facto rzemieslniczej ) mocno podnoszace wydajnosc i jakosc prefabrykowanego wezla.

Prefabrykowany wezel cieplny CO o mocy maksymalnej ponad 300 KW ( rysunki w zalaczeniu) kosztuje na Zachodzie wiecej niz polowe ceny sredniej klasy samochodu osobowego a wiec niewiele. Z uwagi na relatywnie niewielka moc wymiennika CWU ( obsluga masowa czyli usrednienie poboru ) celowe jest wykonanie go jako trwalego z miedzi lub innego materialu na ktorym nie osadza sie kamien wodny.
Dla poboru cieplej wody ma zastosowanie teoria masowej obslugi. I tak dla jednego mieszkania z 3-4 osobami szczytowy pobor CWU wynosi 0.2-0.37 l/s a dla 250 takich mieszkan tylko 1.6 - 2.8 l/s. Szczytowa moc strumienia ciepla dla systemu CWU mozna jeszcze bardziej ograniczyc stosujac spory buforowy zasobnik z ciepla woda uzytkowa. Im wiecej jest zasilanych mieszkan tym bardziej wolnozmienny jest pobor CWU ( i energi z cieplociagu ) co dodatkowo korzystnie rzutuje na male zuzycie elektroserwonapedu regulowanego zaworu i jego duza trwalosc.

 W krajach bogatych gdzie obficie dostepny kapital jest tani ( toodsetki od kredytu ) optymalne sa drozsze i bardziej trwale inwestycje z drozszych materialow. W kraju biedniejszym uzywa sie tanszego i mniej trwalego sprzetu ale w rosnacej gospodarce akumulowany jest kapital i kraj sie bogaci.
Wymienniki w wezle cieplnym koroduja i pokrywaja sie kamieniem wodnym. Stal nierdzewna i quasi nierdzewna  ( takze miedz nie pokrywajaca sie kamieniem ) jest droga na tle prostej stali ale Polska juz nie jest tak biedna aby optymalne bylo uzywanie najtanszych materialow. Ich relatywna cena odniesiona jest przeciez do ceny godziny pracy pracownika.
Jakosc produkowanej stali wplywa na cala gospodarke i podla jakosc produkowanej w Polsce stali ciagnie cala gospodarke w dol. Straty powodowane co roku przez korozje sa koszmarnie duze. 

 Sprawa dokladnego zegara czasu rzeczywistego RTC kontrolera w systemach bezobslugowych ( na przyklad operacja pompa obiegowa CWU w nocy ) nie jest prosta do rozwiazania. Zegar taki jest tez na przyklad potrzebny  do sterownika swiatel sygnalizacji na skrzyzowaniu drogowym. Czestotliwosc rezonatora kwarcowego zalezy od temperatury i ma dlugoteminowy dryft. Gdy system ma sensor temperatury zaleznosc od temperatury mozna dosc latwo skompensowac programowo. Dryft czestotliwosci program mozna wydedukowac z wprowadzanych recznie poprawek czasu. Podtrzymywany bateryjka zegar RTC pracuje z miniaturowym zegarkowym rezonatorem czestotliwosci 32 768 Hz. Stabilniejsze od nich sa standardowe tanie, masowe kwarce na przykladowo czestotliwosc12 MHz taktujace procesor.
Trymer rezonatora zegara musi byc dokladnie ustawiony fabrycznie najlepiej po kilkugodzinym zasilaniu kontrolera.
Program dokladnego zegara musi byc przy tym bardzo prosty aby nie angazowal za duzo zasobow i nie byl "nosem dla tabakiery"

Regulacja CO i CWU moze ( a czasem powinna ) byc skoordynowana z priorytetami. Temat ten jest omowiony osobno.

Chaos

 Chaos
1. „Stany Zjednoczone i NATO nie mogą oceniać zasad moralnych żadnego kraju, dopóki nie przeproszą i nie naprawią szkód i cierpień, jakie wyrządziły narodom Jugosławii, Iraku, Syrii i Afganistanu” – powiedział rzecznik chińskiego MSZ Hua Chunying.

Putinowi udało się zjednoczyć Zachód przeciwko Rosji.
Bidenowi udało się zjednoczyć Resztę Świata przeciwko Zachodowi.

2.Inni dodają że: Zachód popełnił rodzaj „muzułmańskiego ludobójstwa”, od Afganistanu po Libię, od Iraku po Somalię, a teraz my, ludzie, których miasta zostały splamione krwią, wzywamy nas do obrony Zachodu przed Rosją. Demonstrowali swoje okrutne czyny w tajnych izbach tortur, które utworzyli w 35 krajach na całym świecie. Prowadzili handel niewolnikami przez samoloty CIA. Używali metod masakry i tortur, jakby były obrzędami religijnymi, obrzędami przejścia. Jedno jest pewne: ten region nigdy nie ruszy palcem w obronie Zachodu, w obronie Europy.

3.Prezydent Zelensky ośmiesza Kaczyńskiego i zbrojną  "pokojową misję NATO" na Ukrainie .
Prezydent Zełenski: Misja pokojowa na Ukrainie? Pomysł Polski. Nie w pełni rozumiem tę propozycję. Nie chcemy zamrażać konfliktu.
Tak jakby propozycja nie była w ogóle konsultowana z Kijowem lub kimkolwiek innym przed ogłoszeniem jej w mediach
Pomysł "misji pokojowej" nie spotkał się z pozytywnym odzewem i NATO nie planuje wysłania żołnierzy na Ukrainę
Rzecznik rządu Müller:
-Ale mogą planować członkowie NATO, to nie musi być formalnie misja NATO
-Czy Zelenski zabiegał o taką misję ?
-To była nasza propozycja

4.Jarosław Kaczyński zlekcewazył prezydenta Joe Bidena, bo wciąż uważa, że wygrał pomarańczowy Trump.
Wodzuś zostal  wygumkowany przez Joe Bidena.
Przemówienie prezydenta Joe Bidena w Warszawie było najważniejszym wystąpieniem jego prezydentury - ocenili komentatorzy CNN.
-Ukraino, nie będziesz sama. Wygrasz!
-O wolność i demokrację trzeba dbać - także tu, w Polsce.

Z przemówienia prezydenta Bidena wynika że polityka PIS i Kaczyńskiego całkowicie zbankrutowała.
W zasadzie każda informacja, która wypływa z obozu władzy jest kłamstwem lub manipulacją. Kaczyński na wojnie żeruje bez ograniczeń. Prezesowi neosanacji się IV RP z II RP myli. Działania tego nie-rządu wobec Polaków są wrogie.

5.Obniżka podatków była poteżną podwyżką. Miała być deflacja !

6.Okazało się że dwie główne partie z międzynarodówki budowanej przez Kaczyńskiego i Orbana były agenturą Putina.
Skończyło się bredzenie o jakiejś specjalnej więzi łączącej narody Polski i Węgier. Péter Szijjárto:
"Węgierski rząd nie zgodzi się na dostarczanie broni Ukrainie, ponieważ nie chce ryzykować życia i bezpieczeństwa narodu węgierskiego i nie chce «płacić za wojnę».
Powinniśmy trzymać się od niej z dala. Najważniejsze jest bezpieczeństwo Węgier".

7.Podsumowanie kompromitacji prezydenta i kancelarii Dudy. "Gdzie doradców 226, tam nie ma co jeść".

8.Być może ten Putin oszalał ale te nasze kieszonkowe jenerały to schizofrenia. Tu nic nie pomoże nawet światowej klasy psychiatra.
Generał Waldemar Skrzypczak, były dowódca wojsk lądowych i były wiceminister obrony narodowej, 25.03.2022 był w gościem Kamili Biedrzyckiej z „Super Expressu”. Komentując skutki wojny rosyjsko-ukraińskiej wyraził opinię, że obwód kaliningradzki jest polskim terytorium okupowanym przez Rosję i należy się o nie upomnieć.
„Historycznie obwód kaliningradzki to teren, który jest pod okupacją rosyjską od 1945 roku. Trzeba to powiedzieć, to nigdy nie było terytorium Rosji” – mówił generał. W jego opinii „historycznie jest to terytorium Polski”.

9.Z błotem walczyli wszyscy najeźdzcy Rosji carskiej i ZSRR. To teraz ważny sojusznik Ukrainy:
Rasputica (z ros. распу́тица, ukr. бездоріжжя ’bezdroża’) – okres w roku, podczas którego drogi gruntowe w Rosji, na Białorusi i na Ukrainie stają się nieprzejezdne lub bardzo trudno przejezdne.

10.Komisja Europejska: "Zezwolenia na pobyt przyznane w ramach programu pobytu dla inwestorów obywatelom rosyjskim lub białoruskim podlegającym sankcjom należy natychmiast cofnąć"
Sankcje te nie muszą być uciążliwe bowiem prawie wszyscy oligarchowie Rosji mają papiery Izraela.

11.Mateusz Morawiecki raczej znów nie bierze leków. Podziękował minister klimatu i środowiska Annie Moskwie za "rozbudowany plan również tworzenia energetyki odnawialnej". "Dzięki tej energetyce uniezależnimy się od ruskiej ropy, ruskiego gazu, ale także od innych państw, które dzisiaj nie stanowią żadnego zagrożenia i w przyszłości też nie będą stanowiły żadnego zagrożenia" - wskazał. Dodał, że "nie chcemy kupować od nich drogich surowców"
Anna Moskwa to absolwentka socjologii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.  To wszystko dzieje się w realu !

Jaki Pan Taki Pies!

Sierp i Mlotin

Rosyjski myśliwiec na Ukrainie MiGa się od walki

Dama z Javelinem

Mieszkanie i ogrzewanie: ASHRAE i inni

 Mieszkanie i ogrzewanie: ASHRAE i inni

 Sprawnosc systemu rozpowszechniania swiezej informacji nauko – techniczno – technologicznej  ma duze znaczenie dla zdrowego wzrostu gospodarczego.
 Goniace w XIX wieku Zachod Stany Zjednoczone a po nich Niemcy i Japonia w ogole nie przejmowali sie cudzymi patentami. Po przyswojeniu cudzej wiedzy i technologii rozwijali ja az uczen przerosl mistrza. Wydane w II Rzeszy ksiazki techniczne byly na bardzo dobrym poziomie. "Goniacy" liderow technologii musi miec czesc systemow sprawniejszych niz lider.
Niestety proces przyswojenia i rozwoju cudzej technologii nie powiodl sie w ZSRR i krajach RWPG. Przypadki dogonienia Zachodu sa w swiecie bardzo rzadkie. Z reguly kraj goni, goni, goni i w koncu ma ciezki kryzys i musi porzucic marzenia i wziac sie do metodycznej pracy na dekady.
Mozliwe ze teraz uda sie to Korei Poludniowej.
Powstajaca III Rzesza miala najlepszych fizykow w swiecie i inzynierow I klasy. To glupota wodzow sprawila ze Niemcy nie zbudowali broni jadrowej.
Nauka i technologia rozwijaja sie ewolucyjnie.
W produkcji mikroelektroniki szeroko uzywa sie techniki prozniowej. Technika prozniowa byla niezle rozwinieta na Zachodzie i m.in. stad dosc latwo podjeto tam produkcje diod, tranzystorow a potem ukladow scalonych. W mikroelektronice nasze zapoznienie jest najswiezszej daty. Gdy w USA masowo produkowano juz calkiem skomplikowane uklady scalone a w Polsce nie potrafiono nawet uruchomic trwialnej produkcji tranzystorow krzemowych a prymitywne tranzystory germanowe byly smieszne, zdecydowano pokatnie kupic technologie mikroelektroniczna od Francji  i od ZSRR ( tranzystory BF519-521 to radziecki KT315 choc w innej obudowie ). Ani Francja ani ZSRR liderami mikroelektroniki nigdy nie byli ale byli jednak o wiele silniejsi w technologii od nas. Maski do prostych ukladow scalonych kupilismy tez od japonskiego Sanyo. Niestety nasze CEMI nie bylo i nie jest w stanie tej technologi rozwijac. Gdy w 1978 roku definitywnie zakrecono kurek z dolarami rozwoj polskiej mikroelektroniki stanal w miejscu.
Idea masowego kredytowego zakupu zachodniej technologii mialo byc jej uzycie razem z tania polska sila robocza co mialo dac wyprodukowany towar eksportowy w akceptowanej cenie. Nic z tego nie wyszlo. Cenzura miala nie dopuszczac informacji o zakupach zakladow i licencji. Ale smutna prawda jest taka ze wszystko co w Polsce jest w miare technologicznie nowoczesne kupiono na Zachodzie.
 
 Jak wygladalo rozpowszechnianie wiedzy ilustruje nam: Holland-Merten , "Hanbuch Der Vakuumtechnik" Halle ( Salle ) 1953.
Pierwsze wydanie ksiazki bylo w 1936, drugie w 1949 a trzecie w 1953 roku. Objetosc 836  stron duzego formatu plus na koniec aktualne w dacie wydania materialy informacyjne – reklamowe  firm produkujacych urzadzenia prozniowe. Autorami czesci teoretycznej sa profesorowie zwiazani z przemyslem. Mnostwo rysunkow i zdjec konkretnych urzadzen z nazwa producenta. Potezna ilosc aktualnej wiedzy.
Zjednoczone przez Prusy Niemcy szeroko czerpiac amerykanskie wzory rozwojowe szybko rozwijaly i modernizowaly opoźniona gospodarke. Wydawano wysoce kompetentne poradniki szczegolowo omawiajace stan rozwoju roznych technik nie przejmujac sie obcymi ale tez i niemieckimi patentami. Ta edukacja techniczna wysokiej proby miala spore znaczenie w szybkim rozwoju Niemiec. Na jakiej zasadzie ksiazke „niemieckich” autorow ( w przedmowie podano ze Niemcy po 1945 roku sa politycznie podzielone ale konsekwentnie sa to Niemcy i nie ma mowy o dwoch panstwach Niemieckich  ) wydano w podzielonych na NRF i NRD Niemczech dokladnie nie wiadomo. Niemcy Zachodnie pomagaja NRD jak tylko moga a radzieckim tez nie zalezy na tym zeby nauke – technologie NRD odcinac od Zachodu  Nie jest tajemnica ze technologie mikroelektroniczna NRD ma od swoich zachodnich braci. USA przymyka na to oko. Postep w mikroelektronice NRD jest ogromny bo  uznano to za dzial priorytetowy gospodarki. Ale i tak generalnie NRD nie daje sobie rady w gospodarce co dowodzi wadliwosci despotycznego systemu nakazowo – rozdzielczego.

Rozpowszechnianie wiedzy zapobiega m.in. wywazaniu otwartych drzwi i marnowaniu ludzkiej pracy.
Upowszechnienie zastosowan tranzystora bez oporow zaszlo w koncernach a szersze grono trzeba bylo zainspirowac kompetentnymi ksiazkami o ich zastosowaniach. Gdy Intel i Motorola przygotowaly produkcje mikroprocesorow mialy swiadomosc tego ze zupelnie nowy wyrob musi ktos kupic a wczesniej zrobic opracowanie z nimi.  Czolowe koncerny dostaly systemy uruchomieniowe oraz organizowano kursy programowania.
 
Urzadzenia i branza HVAC ( Heating, Ventilation, Air Conditioning) to Ogrzewanie, Wentylacja i Klimatyzacja.  
Zalozone w 1894 roku ASHRAE ( American Society of Heating, Refrigerating and Air Conditioning Engineers ) czyli Amerykanskie Stowarzyszenie Inzynierow Ogrzewnictwa, Chlodnictwa i Klimatyzacji, szerzy wiedze i informacje o HVAC i chlodnictwie. HVAC to calkiem duzy segment gospodarki. ASHRAE dziala w blisko 90 krajach. Na podstawie prac badawczych ASHRAE opracowuje i publikuje swoje standardy. Organizuje spotkania, szkolenia i prezentacje techniczne. Wydawnictwa ASHRAE sa kompetentne i warte polecenia ale dotycza przez wszystkim wszelkich systemow USA i  przykladowo uzywane sa w nich amerykanskie jednostki miar wymagajace przeliczenia.
Napiecia dystrybucyjne w sieciach energetycznych USA wynosza  - 2300, 4160, 7200, 12470 V - sa kompletnie rozne niz uzywane w Polsce i inna jest budowa systemu przesylowo - dystrybucyjnego. Przykladowo duzy silnik elektryczny pompy jest w amerykanskim projekcie na napiecie 2300 V. Trudno to odniesc do polskiej praktyki. Blizsze naszym realiom sa srednie i male systemy na napiecie 277/480 V. Inne sa tez realia ekonomiczne - "Coal, as a fuel for small-scale applications, becomes less common over time... While coal as a fuel is relatively inexpensive, the mechanisms for fuel transport and firing and ash handling drive the overall owning and operating cost above that for natural gas. Pollution constraints are also costly." Nawet w sredniej mocy instalacjach wegiel wyszedl z uzytku  bowiem sumujac wszelkie koszty operacyjne gaz ziemny jest tanszy. Tanszy jest tez olej opalowy.
W kolejnosci szlachetnosci paliw sa: wysuszone odchody zwierzat, chrust, drewno, torf, lupki bitumiczne, wegiel brunatny, wegiel kamienny, ropa naftowa, gaz ziemny, paliwo nuklearne. Zatem dochodowi PC krajow odpowiada szlachetnosc paliw.  

Na rysunku ( z materialow ASHRAE )  pokazano nieskomplikowane sterowanie procesem "przygotowania powietrza" w budynku.

W wysokich budynkach w dlugimi szybami szybkich wind zachodzi koniecznosc eliminacji wywolywanego ruchem efektu kominowego.  Na rysunku ( z materialow ASHRAE )  pokazano odpowiedni system kontrolny eliminujacy zwiazane z tym uciazliwosci.

Juz podstawowy nowoczesny system sterowania kotla jest dosc zlozony a podsystemy moga byc bardziej skomplikowane do lepszej regulacji. Optymalizacja systemu cieplnego kotla  energetycznego i turbiny  jest procesowana do dawna i nie ma temu konca, bowiem zadanie nie jest latwe do jednoznacznego rozwiazania. Wszystkie kotly polskich blokow energetycznych od mocy 200 MWe wlacznie sa licencyjne !

Zwrocmy uwage ze symbol graficzny na schemacie ma sie nijak do ceny danej funkcjonalnosci a ceny urzadzen sa bardzo zroznicowane. Iloraz cen roznych sensorow przekracza 10 razy. 

Automatyzowane procesy dzieli sie na ciagle, wsadowe i dyskretne. Regulowane procesy ciagle sa typu inercyjnego, calkujacego i niestabilne. Energetyka nalezy do grupy procesow ciaglych i najczesciej organem wykonawczym jest  zawor lub urzadzenie  podobne do regulacji strumienia masy lub energii.  Idealnym rozwiazaniem jest tu do napedu organu wykonawczego silnik
asynchroniczny sterowany przez regulator krokowy.

Produkowane przez swiatowe koncerny systemy automatyki analogowej a obecnie cyfrowej sa uniwersalne jak w przykladowym systemie jednego z koncernow dedykowanym do:
–Chemical and mineral oil industries
–Power plant
–Iron and steel industry
–Ceramic industry
–Paper and cellulose industries
–Water preparation
–Sewage treatment
–Air purification
–Food industry.

Szeroko omawiane sa na tysiacach stron wydawnictw firmowych i ksiazek typowe rozwiazania systemow i pod-systemow sterowania i regulacji:
-Sterowanie mieszaniem i regulacja stosunku
-Sterowanie i optymalizacja kotlow o roznej mocy w wielu wariantach
-Sterowanie i optymalizacja w HVAC w wielu wariantach
-Sterowanie wirowek w systemach ciaglych i wsadowych
-Sterowanie  reaktorow chemicznych w najmniej 10 odmianach
-Sterowanie i optymalizacja chlodnic chlodziw
-Sterowanie i optymalizacja  wiez chlodniczych
-Sterowanie instalacji czystych pomieszczen
-Sterowanie i optymalizacja kompresorow
-Sterowanie krystalizatorow
-Sterowanie podstawowe i zaawansowane destylatorow w wielu odmianach do roznych branz
-Sterowanie  suszarek
-Sterowanie wyparek
-Sterowanie ekstruderow
-Sterowanie wentylatorow
-Sterowanie piecow i reformerow
-Sterowanie wymiennikow ciepla, kondensatorow i odparowaczy,
-Sterowanie systemow z gazami obojetnymi
-Sterowanie procesem Redox ( sensory dla reakcji ORP - Oxidation Reduction Potential )
-Sterowanie pH procesow
-Sterowanie elektrowni z kogeneracja
-Sterowanie elektrowni wodnych i pompowo - szczytowych
-Sterowanie walcarek
-Sterowanie separatorow
-Sterowanie turbin parowych
-Sterowanie turbin spalinowych
-Sterowanie oczyszczaniem sciekow
-Sterowanie uzdatnianiem wody
-Sterowanie podziemnych magazynow gazu
-Sterowanie urzadzen prozniowych

Oczywiscie wszystkie maszyny i urzadzenia procesu musza byc odpowiednie do danego rozwiazania.
W wielu wymienionych obszarach mozna stosowac regulatory krokowe.
Uzyte slowo "sterowanie" ma tu podwojne znczenie. Raz jako ( czesto programowa ) zmiana wartosci zadanej dla petli regulacji ciaglej a dwa jako sterowanie logiczne PLC.
W Polsce ewidentnie brakuje opaslych publikacji ze schematami typowych zautomatyzowanych instalacji.
Dzieki tej wiedzy standardowe projekty – rozwiazania sa trywialne i inzynierowie moga sie przylozyc do nowych trudniejszych waskich gardel nowych innowacyjnych instalacji produkcyjnych. 

Poniewaz popularyzuja sie rozne programy symulacyjne krazy coraz wiecej plikow – przykladow symulacji obiektow ze sterowaniem i regulacja. 

Siemens jest poteznym narodowym koncernem elektrotechnicznym  Zachodnich Niemiec ale Siemnes tajnie pomaga wschodnim braciom z NRD.  Siemens na licencji Intela produkuje kluczowe uklady do komputerow PC XT/AT. NRF ma potezny i bardzo nowoczesny przemysl i eksport. Poczatkowo USA chcialy zlikwidowac niemieckie koncerny i mocno cofnac Niemcy w rozwoju aby juz nigdy nikomu nie zagrazaly ale po rozpoczeciu Zimnej Wojny potrzebne byly im silne gospodarczo i militarnie Niemcy jako praktycznie jedyny pewny "sojusznik" ( USA formalnie okupuje Niemcy ) w mozliwej wojnie na kontynencie.
W systemie regulatorow panelowo - modulowych TELEPERM C podstawowym regulatorem jest regulator krokowy, szczegolnie z rozbudowana logika pozwalajaca na zdalna ingerencje, co jest konieczne w rozbudowanych systemach. Oczywiscie programowy regulator krokowy jest rownie wazny w nowszych systemach cyfrowych. Podobnie jest z innymi wiodacymi swiatowymi koncernami.
Mimo iz od lat regulator krokowy ( step controller )  jest wazny a byc moze najwazniejszy, w  polskich podrecznikach akademickich a nawet publikacjach naukowych nie ma o nim ani jednego slowa co swiadczy o mocnym oderwaniu od rzeczywistosci:
"Podstawy automatyki", S. Wegrzyn,  PWN 1978 , 508 stron duzego formatu
"Zbior zadan z teorii nieliniowych ukladow regulacji i sterowania " Praca zbiorowa,  WNT 1981, 420 stron duzego formatu
"Laboratorium teorii sterowania", Praca zbiorowa, Politechnika Szczecinska 1981...
Wykaz mozna mocno powiekszyc ale wybrano pozycje na wysokim poziomie. Nic dziwnego ze wiele a moze wiekszosc osob kabaretowo uwaza ze regulator krokowy to regulator z wykonawczym silnikiem krokowym albo z niczym tego nie kojarzy.
Oczywiscie regulacja trojstanowa jest omawiana ale to przeciez jest dopiero przedsionek do regulatora krokowego.

 Z. Trybalski w "Urzadzenia i uklady automatycznej regulacji", PWN 1980, w kilku miejscach omawia schematy blokowe ( nie ma niestety schematu elektronicznego ) realizacji regulatorow krokowych koncernow ale zadnej podstawy teoretycznej tam nie ma, bowiem ksiazka jest na niespotykanie wysokim poziomie. To byl poziom swiatowy. Docent Trybalski latami realnie zajmowal sie automatyzacja procesow chemicznych i cieplnych, takze za granica. Wyklady byly  ceniony przez studentow. Prowadzacy ogromna ilosc prac magisterskich i doktorskich. Znakomite sa tez  “Zasady automatyki, informatyki i inzynierii systemow dla chemikow”, PWN  tom I,  1984,  tom II  1985.

Polska jak inne opoznione kraje rozwija sie imitacyjnie i kupowala od zawsze techologie za granica. W ubieglej dekadzie zakupiono wiele kompletnych obiektow ale informacje o tym cenzurowano. Za pozyczone 1.8 mld frankow a wiec koszmarnie drogo zakupiono zaklad chemiczny Police 2 pod Szczecinem.
Informacje o zastosowanych nowoczesnych rozwiazaniach winny byc szeroko publikowane i omawiane a sa ... ceznurowane. Dobrze to przystaje do roli Polakow jako taniej sily roboczej w calym zamierzeniu kredytowym.   

Regulator krokowy moze byc zarowno analogowy jak i cyfrowy czyli programowy.
W zalaczeniu schematy ideowe regulatorow ( takze wbudowanych w urzadzenia ! ) krokowych koncernow:
-Dwa firmy Siemens. Panelowo - modulowy Teleperm C i samodzielny  Teleperm 20
-ASEA wbudowany  w system energetyczny 
-Raytheon wbudowany w autopilota
-Krajowy regulator ARK-21
-Meramont KT-70M, odrysowany
-Cieplowniczy CO produkcji  NRD R-302
Dalej w zalaczeniu sa takze :
-Schemat blokowy oraz psedokod programowego regulatora krokowego.
-Schematy roznych zachodnich wezlow cieplnych z CO + CWU

 Regulatory te i inne sa omowione w osobnych dokumentach. Trudno jest cos zarzucic regulatorom zachodnich koncernow ale przestarzale krajowe regulatory ARK-21 i KT-70M maja tak wiele bledow ze sa nieporozumieniem.
Zaskakujaco skomplikowany jest pseudokod programu regulatora krokowego PI/PID ale tez regulator krokowy Siemensa z logika do sterowania nie jest prosty.
Malo racjonalny przerzutnik trojpolozeniowy zastosowany w regulatorze ARK-21 jest chroniony patentem ( Z.Olejnik, K.Szulc, Uklad przerzutnika trojpolozeniowego, Patent 103179, Instytut Komputerowych Systemow Automatyki i Pomiarow, Wroclaw )

Mieszkanie i ogrzewanie: Ogrzewanie

 Mieszkanie i ogrzewanie: Ogrzewanie

 Energia elektryczna jest znacznie szlachetniejsza forma niz energia cieplna. Sprawnosc elektrowni cieplnej zalezy glownie od parametrow pary pierwotnej i nie przekracza 45%. Trwaja prace nad stopami zaroodpornymi ale nie nalezy sie spodziewac duzego przyrostu sprawnosci. Kluczem do rozwoju sa tu wlasnie trwale stopy zaroodporne.
Znacznie nizsze sa parametry pary i sprawnosc cieplna w elektrowniach jadrowych.
Potencjalnie bardzo wysoka sprawnosc moze miec elektrownia cieplna z turbina gazowa z ktorej gorace gazy spalinowe ogrzewaja konwencjonalny kociol parowy zasilajacy turbine parowa.
Znow kluczem sa trwale stopy zaroodporne, ktore niestety sa drogie. Turbina bardzo zblizona do stosowanej w silniku lotniczym moze spalac tylko czyste paliwa plynne i gaz ziemny. Wegiel nie moze byc uzyty w tym zastosowaniu.

Przy stosunkowo niewielkim spadku sprawnosci generacji energii elektrycznej mozna rownolegle w elektrocieplowni generowac dla ogrzewnictwa energie cieplna.
Jest to polecane dla duzych miast rozwiazanie.
Inwestycyjny koszt jednostkowy maleje z moca systemu i efekt skali jest znaczny.
Sprawnosc systemu  jest bardzo dobra.
System jest praktycznie bezobslugowy i malo awaryjny.
Emisja zanieczyczen w porownaniu ze spalaniem wegla w domowych piecach jest bardzo mala.
Koszt licznikow zuzycia energii w przypadku duzych wezlow cieplnych jest relatywnie znikomy.
Mankamentem jest marginalna niedyspozycyjnosc na zadanie gdy ktos ma akurat jesienia kaprys czy potrzebe.
 
Sprawnosci piecow rosna z moca jednostek szczegolnie przy uzyciu wegla. Male jednostki opalane gazem i olejem opalowym maja dobra sprawnosc ale nie weglowe. Poprawe ekonomi uzyskuje sie wstepnie suszac cieplem spalin w systemie elektrowni zbyt wilgotny wegiel.
Z uwagi na definicje energii chemicznej zawartej w gazie uwalnianej w spalaniu i jego produktach, kondensacyjny piec gazowy moze miec sprawnosc wieksza od 100%.

Na Zachodzie gospodarstwa domowe konsumuja calosciowo 30-40% energii kraju ale bez rozroznienia jej formy.
Ogrzewanie pomieszczen, w ktorych przebywaja ludzie, to jedna cegla w calej budowli systemu gospodarczo - spolecznego. Tak to nalezy calosciowo widziec w calym kontekscie infrastrukturalnym. Celowo wiec bedzie sie wychodzic poza temat ogrzewania ale pozostajac w obszarze infrastruktury.   

Jak dotychczas wzrost gospodarczy skorelowny jest ze wzrostem produkcji energii. Wolniejszy wzrost produkcji energii niz produkcji przemyslowej obserwuje sie tylko w najnowoczesniejszych gospodarkach swiata.
Gro energii w swiecie we wszystkich postaciach pochodzi z paliw kopalnych. Mniej z energetyki jadrowej i z hydroelektrowni. Natura nierowno obdzielila obszary Ziemi paliwami kopalnymi ale takze hydro potencjalem. W Polsce potencjal dla hydroelektrowni jest maly. W swiecie gro potencjalu hydroelektrycznego nie jest wykorzystane.

Nie wolno zapominac o tym ze podstawa Zielonej Rewolucji, ktora wreszcie wielu pozwala sie najesc do syta,  sa paliwa plynne i gaz ziemny.  Amoniak w procesie Habera - Boscha syntezuje sie z wodoru z metanu ( gaz ziemny ) i azotu z powietrza.
Do syntezy pestycydow uzywa sie produktow powstalych z ropy naftowej i gazu ziemnego.

 Na komfort zycia ( mozna by sie pokusic o skonstruowanie odpowiedniego wskaznika z danych z masowych ankiet ) we wspolczesnym mieszkaniu sklada sie wiele czynnikow a jednym z wazniejszych jest funkcjonalne ogrzewanie.

 Waznym etapem rozwoju "Zachodu" bylo upowszechnienie gazociagow, wodociagow i kanalizacji a pozniej i rownolegle  sieci energetycznych oraz telefonicznych. Nie wszedzie popularne jest cieplo systemowe i cieplociagi. Pozniej doszly sieci telewizji kablowej CATV. Wszystko to sa elementy koniecznej w nowoczesnej gospodarce infrastruktury.
Madre, celowe, ograniczone czasowo dotacje moga rozwoj wspierac ale dotacje moga tez zaburzac czy wrecz niszczyc racjonalnosc funkcjonowania kazdego systemu. Poniewaz zuzycie dotowanej wody, zwlaszcza cieplej wody, nie jest mierzone indywidualnymi  licznikami wody jest ona marnotrawiona. Wystepne gospodynie domowe po umieszczeniu w zlewie naczyn po obiedzie otwieraja na dlugo CWU  aby zmyla ona wstepnie naczynia co przeciez jest naganne i sporo nas wszystkich kosztuje. Rewolucja wodno - kanalizacyjna w Polsce nie jest dokonczona co jest wstydliwe bo stac nas na wiecej. Tymczasem produkcja licznika wody nie jest droga ale wladze nie chce otwierac kolejnego frontu "walki" ze spoleczenstwem. Bardzo tanie sa "odparowywacze" na kaloryfer pozwalajace podzielic  miedzy mieszkania bloku zuzycie ciepla do ogrzewania. Produkcja  zaworow  termostatycznych ( do indywidualnej regulacji mocy ogrzewania bo obecnie stosowane zawory po paru ruchac przeciekaja ) do kaloryferow tez nie jest droga i trudna.

Do wymienionych juz wskaznikow rozwoju cywilizacyjnego jak dlugosc zycia i udzial wydatkow na zywnosc w budzecie gospodarstwa domowego trzeba dodac popularnosc biezacej wody i WC. Pod tym wzgledem wyposazenie mieszkan w sancyjnej Polsce bylo nedzne i Polska Ludowa wykonala ogromny skok do przodu. Nie nalezy jednak dotowac dostarczania wody ale jesli juz to lepiej dotowac objecie wodociagiem i kanalizacja nowych ludzi i budowe oczyszczalni sciekow bo maja one powazny wplyw na zdrowie populacji. Pamietac jednak nalezy ze koszty wszelkiej infrastruktuy szybko rosna w zabudowie rozproszonej o malej gestosci mieszkancow na km2. Alokacja ograniczonych przeciez  srodkow powinna dawac maksimum zadowolenia calej populacji.
W dekadzie Gomolki byly koszmarne, oszczednosciowe pomysly suchych ustepow w nowych domach czyli dziur w betonowej podlodze w WC na pietrze i obsluga przez szamabiarke ( jako pracownik i ciezarowke ) ale na cale szczescie zostaly wyszydzone. Chociaz rzekomo ZSRR stoi wyzej (?) technologicznie od Polski to tam okolo 50% mieszkancow nie ma biezacej wody i WC. Calkiem duze szkoly i inne placowki nie maja tam WC i dzieci musza isc za potrzeba do budki – wychodka co na mrozie jest przykre i hamujace. Woda jest wazna w gospodarstwie domowym. Przed era elektrycznosci w USA przydomowe wiejskie wiatraki napedzaly pompe wody w studni. Reczna pompa wody w studni byla tez popularna w USA i Europie w wiejskiej kuchni. Studnia pod podloga kuchni nie byla zasypywana sniegiem i nie zamarzala. Te wynalazki zupelnie ominely Europe Wschodnia ale w Prusach byly stosowane.
Postepy Polski w infrastrukturze ( w tym systemowe ogrzewanie ) sa przyzwoite ale powaznym powodem do wstydu jest brak oczyszczalni sciekow. Atutem Polski jest panstwowa wlasnosc miejskiej ziemi. Nie ma wiec problemu z ulokowaniem oczyszczalni jak to jest na Zachodzie.
Oczyszczalnie sciekow komunalnych nie sa obiektami drogimi Per Capita.
Historycznie pierwsze byly pola irygacyjne gdzie rozlewano wstepnie odstane scieki. W pruskim Gdansku w okresie 1869–1871 wybudowano poletka irygacyjne Stogi - Saczki o powierzchni 160 - 180 hektarow rozbudowane poźniej do 300 ha na poczatku XX wieku.  Pola irygacyjne sa skuteczne w oczyszczaniu sciekow.
Juz na poczatku wieku budowano osadnik Imhoffa bedacy wielka betonowa studnia z dwoma komorami. Gorna komora jest przeplywowo / sedymentacyjna a dolna osadowo / fermentacyjna. Osadniki te funkcjonuja do teraz ale sa mocno niedoskonale. Oczyszczone scieki nadal sa skazone chemicznie i biologicznie przez liczne mikroorganizmy. Kolejnym historycznie etapem bylo oczyszczanie chemiczne czyli chlorowanie, stracanie osadow, ozonowanie i wymiana jonowa.
Ostatni stopien oczyszczania biologicznego, w oczyszczalniach sciekow Zachodniej Europy dodawano juz w latach piecdziesiatych. Odstane i oczyszczone chemicznie scieki sa w duzych basenach mechanicznie napowietrzane i rozkladane biologicznie przez kolonie odpowiednich mikroorganizmow, ktore w koncu pozbawione zanieczyszczen - pozywienia i tlenu wymieraja.

 Wyjscie z przewleklego kryzysu wymaga urealnienia stosunku cen wielu towarow i uslug droga wycofania niszczacych gospodarke dotacji a szczegolnie dotacji do wegla kamiennego czyli tez Centralnego Ogrzewania, w tym systemowego  
Do docieplania uzytkowanych juz "zimnych" budynkow z wielkiej plyty juz stosowany jest styropian i welna mineralna. Na razie skala dzialan jest niewielka ale przy rzeczywistym koszcie ogrzewania ( czyli bez dotacji – przede wszystkim do wegla ) koszt docieplenia moze sie zwrocic juz po 3-4 latach. Wadliwie wyprodukowane okna maja slaba izolacyjnosc. Ich wymiana na znacznie lepsze powinna sie zwrocic szybciej niz po 4-5 latach.
Efektywnosc docieplanie budynku mozna zweryfikowac praktycznie od razu tylko termokamera.  Kamery te sa drogie ale caly czas tanieja. Natomiast  aneometr z zarowka lub lepiej tranzytorem jako senorami z celowo niska temperatura nagrzania sensora bardzo dobrze nadaja sie do mierzenia nieszczelnosci okien i drzwi. Produkcja dosc szczelnych okien i drzwi drewnianych z uszczelnieniami nie jest trudna ale jeszcze lepsza izolacyjnosc maja na Zachodzie okna z PCV i zespolonymi szybami.  

Stopa kredytu czyli jego koszt ma wplyw na strategie optymalnej, dla szybkosci wzrostu gospodarczego, alokacji kapitalu. Przykladowo gdy kapital jest tani i w obfitosci, optymalny jest drozszy, niskostratny transformator energetyczny. Gdy kapitalu jest malo i jest on drogi racjonalny jest  tanszy transformator o wyzszej stratnosci ktory po wzbogaceniu sie kraju zostanie pozniej wymieniony na malo stratny. Na tej zasadzie wielkie budowanie domow niezbyt cieplych moglo byc racjonalne ale teraz trzeba je docieplic co nie jest drogie i trudne. Koszt docieplenia nie powinien przekroczyc 3% calkowitych kosztow budowy domu wielorodzinnego.
Najmniejsza przewodnosc cieplna czyli najlepsze wlasnosci termoizolacyjne ma styropian o gestosci od 25 kg/m3 do 33 kg/m3 i wynosi ona Lambda = 0,032 W/(m·K). Dla gestosci wyzszych i nizszych przewodnosc jest wieksza. Do ocieplania scian plyty styropianu winny miec grubosc 12-15 cm ale dla dachu az 20-25 cm. Styropian z dodatkami jest samogasnacy. Produkcje polistyrenu ( styropian to spieniony polistyren ) uruchomiono juz w latach trzydziestych. Jest ona wzglednie prosta a polistyren jest niedrogi. Polska jest niestety w produkcji tworzyw sztucznych mocno zapozniona co hamuje cala gospodarke.  
Niepalne maty z welny mineralnej szklanej lub skalnej ( glownie z bazaltu ) maja wspolczynnik przewodnosci cieplnej w przedziale 0,030–0,045 W/(m·K). Welna mineralna z zuzli wielkopiecowych (zuzlowa) ma niestety znacznie gorsze parametry i do tego zastosowania nie powinna byc uzywana.

Niemiecki klimatolog Wladimir Koppen swoj system klasyfikacji klimatow Ziemi  tworzony w okresie lat 1900-1940 oparl  na srednich miesiecznych temperaturach oraz wielkosci i rozkladzie opadow rocznych, w powiazaniu z szerokoscia geograficzna. Jest to najpopularniejszy w swiecie system klasyfikacji klimatow. Koppen wyroznil 5 stref klimatycznych i 11 typow klimatu.
Najzimniejszym obszarem Ziemi jest Plaskowyz ( okolo 3000 metrow n.p.m.) Polarny wokol Bieguna Poludniowego. Temperatury bywaja tam tak niskie takie ze zamarza plyn w galkach ocznych i konieczna jest ochrona twarzy.
Przeziebieniom sprzyjaja czeste i znaczne  zmiany temperatur  w granicach -5...10 C oraz niedogrzane pomieszczenia oslabiajace zdolnosci obronne organizmu przed roznymi infekcjami. Przeziebienia ( bol gardla, kaszel, niezyt nosa, niewielka goraczka, bole miesni, zmeczenie, rozbicie,  bol glowy ) powodowane sa przez  200 typow wirusow.  Ta najpowszechniejsza choroba wywoluje ogromne szkody materialne. Wlasciwe temperatury pomieszczen i ich wentylacja ograniczaja ilosc przeziebien.
Stan zdrowia pracownikow ma wielki wplyw na wydajnosc ich pracy. Osoby slabego zdrowia z reguly sa slabymi pracownikami niezaleznie od wielkiej ilosci zwolnien lekarskich.

Organizm czlowieka nie podejmuje akcji regulacyjnej tylko w waskim przedziale temperatur komfortu cieplnego. Znana jest krotko i sredniokresowa reakcja organizmu na obnizenie temperatury otoczenia. Natomiast badania na tolerancja trwalego zimna przez organizm czlowieka natrafiaja na powazne przeszkody. Efektem dlugotrwalego obnizenia temperatury jest przerost kory nadnerczy generujacy tez charakterystyczne zmiany wygladu osoby. Wiadomo tylko ze populacje przystosowane do zycia na zimnych obszarach maja o okolo 30% podwyzszony metabolizm a zatem musza spozywac w posilkach duzo wiecej kalorii. Eskimos znaczy "zjadacz surowego miesa" ale znajdowane dowody ich kultury maja ponad 5000 lat. Najczesciej ludy polnocy maja korzystnie maly stosunek powierzchni ciala do wagi to znaczy nie sa wysocy i sa krepi. Inaczej tez w ich organizmach funkcjonuja systemy  tluszczu bialego i brazowego.    
Zimno jest szczegolnie niebezpieczne razem z niedozywieniem czego dowiodla wycofujaca sie z Rosji armia Napoleona,  Holodomor na Ukrainie i koncentracyjne obozy pracy przymusowej w ZSRR a pozniej obozy III Rzeszy. Przy niedozywieniu w zimnie obozy pracy stawaly sie realnie obozami zaglady. Naftali  Frenkel ( Aleksandr Solzenicyn w Archipelagu Gulag: „turecki zyd urodzony w Konstantynopolu” ) byl wspoltworca  radzieckiego systemu obozow zaglady Gulag. „Z wieznia musimy wycisnac wszystko w ciagu pierwszych trzech miesiecy – potem nic nam po nim”. Wprowadzil on system trzech kotlow  uzalezniajacy racje zywnosciowe od wyrobienia  ilosci procentow normy. Nie liczylo sie nic poza wydajnoscia produkcji obozu. Zniosl on podzial na wiezniow kryminalnych i politycznych. Ale nawet w radzieckich wiezieniach szybko sie umieralo z glodu i zimna, nawet w Moskwie. Zbedne byly tortury.
W hipotermi temperatura organow wewnetrznych czlowieka  jest ponizej 35C. W hipotermi lagodnej (35–32 C) osoba mimo iz ma oslabiona orientacje moze sobie pomoc o ile jest to mozliwe. W hipotermi umiarkowanej (32–28 C) osoba nie jest w stanie sobie pomoc ale jej przywocenie do zycia nie jest bardzo trudne ale wymaga juz pewnej wiedzy i ostroznosci.  W hipotermi  ciezkiej ( < 28 C ) a zwlaszcza letargu ( <25 C) z utrata swiadomosci i stanem przypominajacym smierc uratowac ofiare moze tylko oprzyrzadowany personel medyczny.
    
Ludzie po przeniesieniu sie ze strefy cieplej Ziemi, przed chlodem pierwotnie chronili sie w jaskiniach a ogrzewali sie przy ogniskach. Pozniejsze "domy" byly prymitywne. Doskonalono je tysiacleciami. Kurna chata w ktorej mieszkali sredniowieczni ( obecna na wschodnich ziemiach Polskich w  XIX a nawet XX wieku jako dowod potwornego zapoznienia cywilizacyjnego ) wiesniacy razem ze zwierzetami, miala klepisko na ktorym w centralnej czesci rozpalano ogien.  Z braku  komina  dym uchodzil przez otwor w najwyzszym punkcie dachu - strzechy.
Centralne ogrzewanie podlogowe (w odkrytym przez archeologow ) palacu w Korei zastosowano 5 tysiecy lat przed Chrystusem ! Cywilizacja Chin i przyleglych krajow sa bardzo stare ! Spaliny z pieca - paleniska od spodu podgrzewaly ceramiczna podloge palacu.
Kominek zyskal popularnosc w poludniowej Europie i dosc cieplej Anglii "ogrzewanej" pradem oceanicznym.
Piece kaflowe w Europie srodkowej i Polnocnej szerzej pojawily sie od XVIII wieku. Znacznie udoskonalono je w Niemczech. Optymalne uzytkowanie paliwa "weglowego"  w piecach domowych czyli "palenie" nie jest bynajmniej proste. W wojujacych Niemczech w czasie I Wojny Swiatowej powolano Panstwowe Urzedy Opalowe ( dzialaly one tez po wojnie ) zajmujace sie rozdzialem mocno deficytowego opalu ale tez nauczaniem mieszkancow optymalnego palenia w piecu.
W 1793 roku centralne ogrzewanie goracym powietrzem zastosowano w Anglii ale idea byla znana od lat.  Okolo 1810 roku zastosowano centralne ogrzewanie parowe rurami a ogrzewanie goraca woda rurami po 1830 roku. Odlewany z zeliwa kaloryfer wynaleziono okolo 1857 roku.

 W ocalalalych w Szczecnie poniemieckich szkolach podstawowych i srednich, politechnice, wszelkich duzych urzedach, sadach, dworcach i wszelkich innych obiektach publicznych i prywatnych sa instalacje CO z lokalnym niemalym piecem.  W budynku szkoly ( woda w basenie szkoly tez jest podgrzewana ) obsluga pieca - kotla na koks lub mieszanke koksu z weglem zajmuje sie wozny, ktory musi piec rozpalic z duzym wyprzedzeniem aby szkola o godzinie 8.00 byla juz nagrzana.  Koks pochodzil z lokalnej gazowni. Kotly te nie kopcily. Sprawnosc piecy rosnie z ich moca. Natomiast kopcenie spada wraz z moca pieca. Do szybkiego rozpalenia takiego pieca mozna uzyc gazu z sieci miejskiej. Nie potrzeba go wiele. W systemie tym produkujacym malo dymu i smogu  funkcjonowala zatem gazowania dostarczajaca koks. Czyli Niemcy majacy wlasny wegiel ale nie majacy ropy i gazu stosowali dosc racjonalny system weglowy.
 Wraz z wydobyciem gazu ziemnego na Zachodzie zlikwidowano gazownie miejskie i ten sam proces konczony jest w Polsce. Zabraklo wiec koksu do starego systemu opartego na weglu gazowni miejskich. Poniewaz nowych gazowni nie budowano na Zachodzie to nie ma tam nowoczesnych gazowni i nie ma czego nasladowac.
Pierwsza prymitywna gazownia dostarczajaca gaz do oswietlenia powstala w Anglii w 1795 roku a w Stettinie w Prusach  w 1848 roku ale pozniej ja wielokrotnie rozbudowano i zmodernizowano.  Gazownie lokowano przy transportowych rzekach i kanalach z barkami wegla a pozniej liniach kolejowych z weglarkami. W Anglii szczytowe wydobycie  223 milionow ton wegla mialo miejsce w 1953 roku. Natomiast produkcja gazu miejskiego z wegla spadla do polowy szczytowej wartosci w 1969 roku. Gaz z wegla byl bardzo wazny dla niemieckiej chemii ale po wojnie zachodniemiecka chemia przestawila sie na rope naftowa do ktorej dolaczyl gaz ziemny.  
Cuchnaca gazownia ( na Gas Street ) psula opinie dzielnicy obnizajac ceny domow i wyplaszajac bogatszych lokatorow. Gazownia produkuje oczyszczony gaz i koks oraz conajmniej surowa smole pogazowa, surowa wode amoniakalna i siarke.
Z "dymu" z wyprazenia wegla w retortach, smola z gazu jest usuwana w kondenserze a zwiazki amoniakane usuniete w kolejnej pluczce. Cuchnacy siarkowodor H2S usuniety jest w oczyszczaczu z tlenkiem zelaza czyli rozdrobniona odpowiednia ruda zelaza. W duzych gazownich stosowano jeszcze instalacje benzolu. Stosowano tez w gazowni duzy stabilizacyjny zbiornik buforowy aby podolac szczytowemu zapotrzebowaniu odbiorcow gazu.   
Koks hutniczy produkowany jest wegla kokosowego ktory jest na rynku swiatowym znacznie drozszy od wegla energetycznego. Koks hutniczy na rynku swiatowym jest stosunkowo drogi dlatego ze drogi jest wegiel koksowy a dodatkowo  jego produkcja jest uciazliwa srodowiskowo. Z tego wzgledu opalanie piecow "domowych" koksem hutniczym jest wykluczone.  
Bardzo uciazliwe dla ciezko harujacego palacza bylo wrzucanie wegla do kotla lokomotyw parowych duzej mocy i do kotlow parowcow. Sprawnosc doskonalonej lokomotywy parowej wzrosla z pol procenta do ponad 10% w ostatnich modelach. Najciezsza Polska lokomotywa parowa z 1958 roku, Ty51 wazyla prawie 190 ton. Byla kopia wzglednie nowoczesnego modelu Ty246, czyli ponad 100 "trumanow", ktorych Polska gratis dostala od USA w ramach pomocowych dostaw UNNRA w 1946 roku. Uzyto w nich  mechanicznego podawanie wegla na palenisko.  Parowozy te ciagnely w Polsce pociagi o ciezarze dochodzacym do 3000 ton mimo iz producent ich absolutne maksimum okreslil na 2200 ton. Z racji nowoczesnosci i komfortu pracy maszynisci mowili ze "otworzyly im sie oczy" i nazywali lokomotywe "amerykanska limuzyna". W  ciezkich amerykanskich lokomotywach towarowych juz przed wojna  zastosowano mechaniczne podawanie wegla do paleniska kotla i proste pneumatyczne metody wspomagania i najprostsze uklady regulacji.
Konstrukcja zmechanizowanych kotlow zasilanych koksem - weglem nie jest skomplikowana ani trudna. Niemniej wegiel trzeba wpierw do piwnicy domu ( tam jest kociol do instalacji CW budynku ) lub osobnego obiektu dostarczyc i odebrac powstaly popiol z zuzlem.
Ilosc zuzywanego przez miasto ciepla do ogrzewania zalezy od klimatu i izolacyjnosci budynkow no i oczywiscie od wielkosci - ludnosci  miasta. Dla duzych miast wielka ilosc wegla do ogrzewania ( takze zamienianego w gazowi w koks ) dostarczyc mogly tylko barki ( dla miast portowych takze statki ) i kolej. Dalej transport ze skladu opalowego odbywal sie ( a w Polsce dalej obywa )  wozami konnymi a pozniej ciezarowkami. Caly system do ogrzewania weglem byl i jest rozbudowany.
Koszt operacyjny grzewczego systemu weglowo – koksowego jest na tyle znaczny ze w bogatych USA majacych wlasne zloza ropy naftowej ( ale mnostwo jej jednak  importuja ) ze zostal on wyparty przez olej opalowy i gaz ziemny a miejscami nawet przez drozsza energie elektryczna.

Gaz ziemny moze byc uzywany do opalania  kotla CO jak i spalany wprost w grzejniku "pokojowym" co laczy sie z "zatruciem" domowej atmosfery conajniej dwutlenkiem wegla. Grzejnik dziala szybko ale temperatura w ogrzewanym pomieszczeniu jest mocno nierowna. Do dorywczego ogrzania rzadko uzywanych obiektow jest to niezle rozwiazanie do kosciolow czy hal widowiskowo - sportowych.

Ogrzewanie energia elektryczna jest rozwiazaniem tylko dla bogatych. Grzejnik jest bardzo tani ale energia jest bardzo droga. Najlepszym uzytkiem jest stosowanie promiennikow podczerwieni wprost emitujacych cieplo na ludzi. Dzialanie jest odmienne niz w innych rozwiazaniach gdzie grzejniki nagrzewaja powietrze, które dopiero wtornie  ogrzewa pomieszczenie a w nim ludzi. Zaleta promiennika podczerwieni jest szybkie dzialanie i takze to rozwiazanie nadaje sie do obiektow rzadko uzywanych przez ludzi. Bez obecnosci ludzi obiekt jest ogrzewany dowolnym ekonomicznym systemem tylko do temperatury zapobiegajacej kondensacji wilgoci i niszczeniu scian i przedmiotow.   

Ceny energi elektrycznej dla gospodarstw domowych w wielkich geograficznie USA sa zroznicowane. Srednia cena 8 centow na kilowatogodzine oznacza ze srednie polskie 16 dolarowe wynagrodzenie, wedlug kursu czarnorynkowego dolara, jest rownowazne 200 KWh energii co przy mocy grzejnika 2 kW starczyloby na 100 godzin ogrzewania nieduzego mieszkania czyli troche wiecej niz 4 dni. Jak widac subsydiowanie i totalne znieksztalcenie cen wraz z oderwaniem od rynku swiatowego  prowadza do nonsensu. Polacy na emigracji z reguly wykonuja gorsze prace i gorzej platne, ktorych nie imaja sie miejscowi. Ich zarobki sa jednak dla mieszkanca Polski imponujace ale na Zachodzie nie wystarcza nawet na wynajem sredniego mieszkania i musza tam mieszkac katem na malej podstandardowej powierzchni.
Zart mowi ze idealnie to jest zarabiac na Zachodzie ale wydawac na utrzymanie w Polsce !  
 
 Coraz bardziej ponure sa wyniki badan dotyczacych zdrowotnych efektow spalania wegla. Wegiel kamienny i brunatny zawieraja pol tablicy Mendelejewa. Oprocz tlenkow siarki i azotu niebezpieczne dla zycia na Ziemi ( nie tylko człowieka ) sa metale ciezkie a w tym szczegolnie rtec emitowane do atmosfery. W weglu sa nawet aktynowce i brak alarmu wynika z tego ze trucizny sa saczone niezauwazalnie a nie w gwaltownym akcie jednorazowym jak przy wybuchu jadrowym.
Pylki w spalinach sa tym bardziej niebezpieczne i sa mniejsze. Elektrofiltry elektrowni wymagaja modernizacji. "Weglowe" zatrucie powietrza w Polsce jest jednym z glownych powodow zatrzymania sie wzrostu dlugosci zycia ale sa tez inne istotne powody tego smutnego stanu rzeczy.
Na Zachodzie wydobycie wegla jest ograniczane od lat piecdziesiatych.
W miescie przy obnizonych temperaturach z wilgotnym powietrzem doslownie nie ma czym oddychac a benzopiren z piecy domowych doslownie dusi.
Poniewaz nie mamy wlasnego wydobycia ropy a gazu ziemnego mamy za malo ( jest tez potrzebny chemii ) a ZSRR za weglowodory kaze sobie placic dolarami skazani jestesmy na wegiel. Stad waga wysoko sprawnego ciepla systemowego jest dla Polski ogromna !
Ogromna szansa dla Polski jest energetyka jadrowa i oby elektrownia w Zarnowcu jak najszybciej zostala zbudowana.     

W zimne zimowe dni, gdy spalano duzo wegla, smog w Londynie byl dobrze znany od dawna. 5 grudnia 1952 roku zimna ranna mgla zmieszana z dymem ograniczyla widocznosc do kilkudziesieciu, a potem kilku metrow. Ludzie porzucali samochody na ulicach i trzymajac sie scian domow chcieli dotrzec do mieszkan. Przestala dzialac komunikacja miejska, stanela kolej, zamknieto lotniska. Funkcjonowalo tylko metro.
Trwajacy od 5 do 9 grudnia 1952 weglowy smog zabil 12 tysiecy ludzi ! Smog byl bardziej morderczy niz epidemia cholery z roku 1866 roku i niemieckie naloty bombowe. Wiekszosc ofiar zmarla na skutek niewydolnosci pluc oraz hipoksji. Wysokie stezenie dwutlenku siarki z wegla powodowalo trwale uszkodzenia ukladu oddechowego i oskrzeli. Uszczerbek na zdrowiu prawdopodobnie ponioslo ponad 100 tysiecy londynczykow. Lekarze w przepelnionych szpitalach nie wiedzieli co maja robic. Karetki pogotowia ratunkowego nie wyjezdzaly do umierajacych ludzi. Londyn byl w pulapce. Koszmar zakonczyla dopiero zmiana pogody.
Katastrofa poskutkowal uchwaleniem w 1956 roku ustawy o czystym powietrzu. Zmiany wprowadzano jednak opornie i powoli. Kolejny kataklizm z grudniu 1962 roku zabil 750 osob. W koncu jednak emisje toksyn ograniczono co znakomicie poprawilo warunki zycia w miastach.

Udzial w rynku swiatowym na rownych prawach jest korzystny i promuje pokoj ale wojnie nie jest w stanie zapobiec. Produkcja eksportowa jest calosciowo bardziej oplacalna niz produkcja antyimportowa ale prawidlowosc ta nie bierze pod uwage roznych ograniczen w swobodzie handlu ( dyskryminacja strony i nierownoprawny handel ) i sytuacji wymuszonych okolicznosciami jak w Zimnej Wojnie.
Ilosc importowanej do Polski ropy naftowej i gazu ziemnego jest z racji niewielkiego exportu i koniecznosci splaty dlugow ograniczona. Zatem lepszym rozwiazaniem dla komunikacji miejskiej sa elektryczne tramwaje, trolejbusy i metro ( energia elektryczna jest z wegli ) niz autobusy na paliwo ciekle. Ciezka chemia oparta o wegiel zostala  juz dawno w swiecie porzucona jako zupelnie niekonkurencyjna do petrochemii. Byla tez brudna. Przymuszona okolicznosciami niemiecka III Rzesza z 7 kg wegla kamiennego produkowala litr slabej jakosci paliwa silnikowego. Gdy pod Stalingradem zatrzymano pochod Niemcow po radziecka rope naftowa i rozbito armie, wojna byla juz dla Niemiec przegrana.  
Poniewaz polskie zloza gazu nie sa duze i wydobycie gazu ziemnego w Polsce nie zaspokaja krajowych potrzeb trzeba ograniczac jego zuzycie jako paliwa do ogrzewania jako ze jest on cennym surowcem dla chemii m.in . produkujacej nawozy sztuczne.
Zatem rola do odegrania przez elektrocieplownie i systemy CO - CWU jest ogromna.
W krajach zachodniej europy paliwa silnikowe oblozone sa podatkami i sa znacznie drozsze niz by to wynikalo z ceny swiatowej ropy naftowej. Kierowcy sa postrzegani jako zamozna grupa podatnikow bo maja pieniadze na samochod osobowy  i jego uzywanie a sa alternatywne srodki transportu. Samochod osobowy jest wygodnych srodkiem transportu indywidulanego i  takie rozwiazania podatkowe powinno byc stopniowo wdrazane w Polsce. Sytuacja gdy cale spoleczenstwo dotuje paliwa do samochodow osobowych osobom najlepiej sytuowanym materialnie jest nieracjonalna a nawet naganna.  

W cieplych poludniowych stanach USA popularnosc po II Wojnie zdobyly ochladzajace w lecie pomieszczenia klimatyzatory. Co do zasady dzialaja one identycznie  jak pompa ciepla w lodowce. Juz w latach piecdziesiatych ta pompe ciepla  w zimie, ktora jest tam lagodna, "odwracano" aby ogrzewac pomieszczenie. Pompa ciepla w zimie moze brac cieplo z gruntu lub powietrza.  
W przypadku stosowania wentylacji mechanicznej cieple, zuzyte powietrze z pomieszczen oddaje w rekuperatorze cieplo pobieranemu swiezemu i zimnemu powietrzu. Cieplo z zuzytego powietrza moze tez odbierac pompa ciepla.
Moc tego ogrzewania jako odwroconego chlodzenia  byla poczatkowo niewielka ale ja znacznie powiekszono. Niemniej podczas silnych mrozow to ogrzewanie pompa ciepla  jest za slabe. Zaleta pompy ciepla jest generowanie wielu Jouli niskotemperaturowej energi cieplnej z jednego Joula szlachetnej energii elektrycznej napedzajacej silnik pompy ciepla. Ten mnoznik maleje jednak z roznica temperatur czyli podczas chlodow.    

Ciepla pomieszczeniom mieszkania w sezonie i poza sezonem grzewczym dostarcza Slonce, kuchnia w czasie gotowania, wszystkie urzadzenia elektryczne a szczegolnie lodowka ( najwiekszy konsument energii elektrycznej w domu ) oraz mieszkancy. Totez wezly cieplne w czesci CO ( jest tez caloroczna czesc CWU ) zasilajace domy uruchamiane sa dopiero ponizej temperatury okolo 12C z uwzgledniemiem danych historycznych.  Biorac pod uwage wszystkie, takze nieliniowe, procesy cieplne wyznacza sie tak zwana krzywa grzania pokazujaca pozadana temperature wody zasilajacej kaloryfery Twz dla uzyskania temperatury 20-21C w mieszkaniach lub innych obiektach przy temperaturze zewnetrznej Tz. Bardzo dobra aproksymacje uzyskuje sie liniowym wyrazeniem:
Twz = 23 + K x ( 20 - Tz )   Wspolczynnik K z przedzialu 1..2  jest adekwatny do izolacji cieplnej domu i zastosowanych grzejnikow  i im jest ona gorsza tym jest wiekszy. Twz wody zasilajacej grzejniki ze wzgledow bezpieczenstwa nie moze byc wieksza od 90 C. Temperatura "23" zamiast stosowanej czesto 20 wynika wlasnie z aproksymacji liniowej i dotyczy por jesiennych. Mozna tez dla pory jesiennej dac bardziej skomplikowana zaleznosc ale z rozwazan nad aproksymacja w tej sprawie wynika ze w istocie nic ta komplikacja nie daje a jest kolejny ( moga tez byc dwa ! ) klopotliwy wspolczynnik do ustalenia a to ustalanie to prawdziwa dowolnosc i patologia.  Natomiast temperatura "23" moze / powinna byc traktowana jako parametr do ( glownie fabrycznego ) ustawienia. Gdy pomiary wykaza ze "nie surowa" jesienia mieszkania sa niedogrzane "23" nalezy podniesc i odwrotnie obnizyc gdy mieszkania sa troszke przegrzane.
Wspolczynniki K mozna skorygowac o mnozniki - wspolczynniki sily Wiatru i Promieniowania uzyte do pomnozenia. W=1 dla dosc silnych wiatrow, 0.93 dla umiarkowanych i malych  0.85. P=1 dla pogody pochmurnej, 0.95 dla zachmurzen zmiennych i 0.9 dla pogody slonecznej.
Dla polskich blokow mieszkalnych z wlasciwym natezeniem cyrkulacji wody przez grzejniki i wlasciwych rozmiarach grzejnikow K wynosi okolo 1.4.  
Oczywiscie lepszy nawet od ciaglego dostosowania wspolczynika K do wiatru i slonca jest sensor temperatury efektywno - radiacyjnej !  Przy odpowiedniej konstrukcji regulatora CO wezla cieplnego wspomogajacego sprzetem (programem) sensor temperatury efektywno - radiacyjnej moze on byc prosty i w sumie wzglednie tani. Mozna w nim uzyc ( odpowiedni regulator ! ) jako sensora temperatury tranzystora a nie drogiego sensora PT100.

Wentylacja mechaniczna budynku pozwala stosowac rekuperacje ciepla z zuzytego powietrza do ogrzania swiezego powietrza i mocno oszczedzac na cieple do ogrzewania budynku.

W Polsce w minionej dekadzie niepotrzebnie ( to efekt przejadania kredytow dolarowych ) rozregulowano gospodarke dotacjami. Z dotowania CO i CWU trzeba jak najszybciej sie wycofac.

Karl Polanyi w "The Great Transformation" (1944) po raz piewszy w swiecie rzetelnie opisal skomplikowane narodziny systemu rynkowego – kapitalistycznego. Osmieszyl rozne magiczne narracje dotyczace narodzin kapitalizmu.
Rynek ma wiele zalet ale nie pozbawiony jest wad. Nadmierne  zroznicowanie dochodowe i majatkowe jest wielosapektowo szkodliwe i destabilizujace system. Jest szkodliwe takze dla szybkosci wzrostu gospodarczego. Stad sluszna idea progresywnych podatkow osobistych. Ale slowo "nadmierne" nie ma nic wspolnego z nonsensem totalnej "urawnilowki" i utrzymywaniem pasozytniczej patologi.
Tam gdzie to jest konieczne i efektywne rynek trzeba uzupelnic interwencja panstwa i akcja socjalna. Z szacunkow wynika ze objete dozywianiem w szkole dzieci jako dorosli zarobia dodatkowo 5-7 razy tyle ile wydano na ich dozywianie. Dozywieni sa zdrowsi, silniejsi, wyzszi. Sa wydajniejszymi pracownikami a jako zolnierze sa bez porownania bardziej wytrzymali niz ci z zabiedzonych dzieci. Jest to wiec fantastyczna inwestycja.
W tym kontekscie dotowanie kosztow CO i CWU glownie mieszkancom Spoldzielni Mieszkaniowych wydaje sie nonsensem jako ze przewaznie sa to osoby lepiej sytuowane niz przecietnie. Z drugiej strony spoldzielcy sa strasznie pokrzywdzeni na tle mieszkancow lokali komunalnych i te dotacje wyrownuja choc troche ich krzywdy. Czyli zaczynajac od poczatku trzeba zakonczyc patologie lokali komunalnych, skonczyc z patologia wczesnych emerytur i lewych rencistow i rownolegle znosic dotacje do ciepla. Systemu spoleczno – gospodarczego nie da uzdrowic po kawalku dlatego ze jest on zlozonym systemem naczyn polaczonych. Natomiast mechanizmy rynkowe mozna wprowadzac stopniowo bez destabilizacji istniejacego systemu chociaz z racji wysokiej inflacji trudno jest obecnie mowic o tym ze system jest stabilny.
Az do szalenstw z dotacjami Gierka ceny w naszej gospodarce byly prawie ze rynkowe ( usilowano je skorygowac w grudniu 1970 roku ) i trzeba do tego wrocic ale juz bez rabunku rolnikow.  

Przez 99.99... % okresu historii czlowieka jego egzystencja byla nedzna i zylo sie bardzo krotko. Niesamowity rozwoj Zachodu przez powojenne cwiercwiecze to okres absolutnie unikalny w historii. Jeszcze we wczesnych  latach szescdziesiatych powszechne bylo tam "niedogrzewanie" mieszkan.
W Polskim klimacie podniesienie temperatury w mieszkaniu  o 1C wymaga powiekszenia energii do ogrzewania o 10%. Zatem przy realnym koszcie ogrzewania kazdy wybierze sobie temperature jaka mu ona odpowiada. X obnizy temperature o 1C i zalozy grubsze skapetki. Kupi sobie za to po dwoch latach ladny radiomagnetofon.
Pracujacy na Zachodzie Polacy sa zszkowani pelnym czynszem za mieszkanie. W budzecie gospodarstwa domowego w Polsce przesadnie duzy jest udzial zywnosci i za maly jest udzial mieszkania i jego utrzymania.  

Cieplo - energia za Zachodzie jest normalnym towarem. Jak wycenic ten towar w Polsce ?
Czesc polskiego spoleczenstwa jest patologicznie, egoistycznie  roszczeniowa i "im nie nalezy". Sa jak "krowa co duzo ryczy i nie daje mleka" Reszta spoleczenstwa ich nic nie obchodzi.  
Tuwim: "I ty, co mieszkasz dzis w palacu,
A srac chodziles pod chalupe
ty wypasiony lkacu... "
Wprowadzanie rynku skutecznie wyleczy te chore postawy roszczeniowe. Osoba ktora mieszkala w notorycznie niedogrzanym czy wrecz zimnym mieszkaniu po przeprowadzeniu sie do komfortowego mieszkania w bloku jest niezadowolona ( i manifestuje to ) gdy temperatura spadnie ( chwilowo skutkiem awarii ) ponizej 20 C.

Wymagana do ogrzania przez rok budynku energia cieplna jest proporcjonalna do ilosci
stopniodni grzania. Polska jest niestety krajem dosc zimnym. Nasze poludniowe wybrzeze Baltyku miejscami jest zimniejsze niz wybrzeze Polnocne. Wyjatkowo zimny jest Kolobrzeg. W krajach poludniowej Europy ( ale tez polnocnej czesci Ameryki Poludniowej ) nie ma systemow grzewczych i przy zalamaniu pogody uzywane sa grzejniki elektryczne do dogrzania sie i cieplejsza odziez.
Polska lezy na globie tu gdzie lezy i to jest niezmienne. System Ziemi powoli ewoluuje ale w skali zycia czlowieka klimat jest statyczny. Ogrzewanie "Polski" jest bardzo wazne.  
Zatem udzial w gospodarce "ogrzewania" jest tym wiekszy im wiecej jest stopniodni grzania w kraju ale liczba ta jest zroznicowana takze w regionach kraju. Im zimniejszy klimat tym bardziej oplacalna jest budowa cieplych domow. Im trudniejsze pozyskanie zrodla ciepla tym temat jest wazniejszy dla systemu gospodarczo - spolecznego.
Przy zmniejszeniu temperatury pomieszczen z 21 na 20 C wydatek energi cieplnej na ogrzewanie spada o circa 10%.
Nawet na bogatych zachodzie powszechne Centralne Ogrzewanie mieszkan do temperatury ca 20-21 C jest dopiero od drugiej polowy lat szescdziesiatych. Wczesniej trzeba bylo w mieszkaniu w  bezruchu ubrac sweter i cieplejsze skarpety aby nie zmarznac.   

Przy ogrzaniu mieszkania piecem weglowym trzeba wpierw zakupic wegiel z transportem ze skladu opalowego do wlasnej piwnicy. Trzeba oczyscic piec po poprzednim paleniu i wyniesc popiol i zuzel. Trzeba do mieszkania przyniesc wegiel i podpalke. Korzystajac z papieru ( gazety) i drewna jako podpalki trzeba rozpalic ogien i dodawac wegiel. Pozniej trzeba ograniczyc dostep powietrza do spalania i dalej go ograniczac a potem odciac odplyw spalin do komina i posprzatac zabrudzone mieszkanie. Wydajne napalenie w piecu wymaga wiedzy i doswiadczenia ! Nic dziwnego ze mieszkania ogrzewane piecami sa notorycznie niedogrzane ze znanymi skutkami zdrowotnymi.
Na wsi przy braku wegla na skladzie opalowym ( miasta maja priorytet w zaopatrzeniu we wszystko, takze w wegiel ) trzeba zebrac chrust i galezie oraz narabac drewna niczym w sredniowieczu.

Wegiel kamienny jest i jeszcze dlugo bedzie podstawowym surowcem energetycznym Polski. Wydobycie wegla kamiennego jest dotowane i "dotowane" na wiele ukrytych sposobow. Bez dotacji eksport wegla jest nierentowny. Bardzo niska wydajnosc wydobycia wynika z trudnych geologicznie zloz, prymitywizmu technicznego i slabej pracy gornikow. Gornicy zorganizowani sa w silna grupe nacisku i wymuszaja bardzo wysokie wynagrodzenia. "Caly kraj pracuje na swoich gornikow"

W XVI zaczal sie ksztaltowac swiatowy uklad obecnie bogatego Centrum i biednych ( pozniej i obecnie kompradorskich ) Peryferii dostarczajacych surowcow i bardzo taniej pracy. Zasoby naturalne dla krajow  III Swiata bywaja przeklenstwem a nie dobrodziejstwem.
Glupi rzad odrodzonej w 1918 roku Polski ( po zamachu stanu 1926 roku byl to kraj III Swiata ) nie potrafil zagospodarowac Slaska oderwanego od reszty niemieckiego przemyslu i postanowil "nadmiar" wydobywanego ( przy 57 % udziale zachodniego kapitalu wlascicielskiego kopaln ) wegla kamiennego eksportowac. Wybudowano do tego celu  linie kolejowa i port w Gdyni. Eksport ten byl nierentowny (!) i przyczynial sie do problemow gospodarczych Polski zubazajac Polske i Polakow. Obcy narodowo wlasciciele kopaln uwazali Polske za seasonstadt i migali sie od placenia podatkow i chcieli Polske doic jak tylko sie da. W kopalnie oczywiscie nie inwestowali.
Po wojnie, stalinowska Polska dostarczala w okresie 1947–1954 wymuszone przez ZSRR po 8 mln, a nastepnie 13 mln ton wegla rocznie po 1.25 dolara za tone. Stan techniczny kopalni byl co najwyzej taki jak w 1914 roku. Cene podniesiono pozniej do 3, a nastepnie 4 dolarow za tone. Tymczasem ceny na rynku swiatowym w okresie 1947–1954 wynosily 16–23 dolarow za tone bo wegiel byl wtedy relatywnie drogi. W 1956 roku rzad Polski wynegocjowal od ZSRR okolo 0.6 mld
dolarow dodatkowej zaplaty za eksportowany w okresie 1945–1956 po zanizonych cenach wegiel do ZSRR. Byla to i tak tylko czesc naleznej zaplaty.
Stawiajac  w ubieglej dekadzie na eksport wegla ( i podporzadkowujac temu cala gospodarke ) sami przystawilismy sobie pistolet do glowy, robiac z Polski III Swiat.
W swiecie fikcyjnych, biurokratycznych cen nie mozna od razu powiedzic czego eksport jest nierentowny. Prawdopodobnie caly eksport przestarzalego przemyslu ciezkiego jest mocno nierentowny – drogi glebinowy wegiel kamienny, slaba surowka, wagony kolejowe a nawet statki.
Tymczasem znacznie korzystniejsze, latwiejsze geologicznie poklady wegla kamiennego ma Ukrainski Donbas a wegiel na Syberii wydobywany jest rzekomo odkrywkowo po znikomej cenie. Alternatywa do przewozu wegla koleja jest import z ZSRR energii elektrycznej. W energetyce ZSRR jest jednym z niewielu krajow swiata  gdzie technologia ultranadkrytyczna jest opanowywana. Chmielnicka elektrownia jadrowa bedzie linia NN 750 KV zasilac Polske.
Produkcje ( licencyjna a jakze ) agregatow chlodniczych do domowych lodowek mamy opanowana i przy mobilizacji inzynierow mozemy produkowac kimatyzacje – pompy ciepla "zasilane" energia z "tej" linii NN. Na poczatek mozna ich uzyc w najlepszych hotelach. Jak sie beda psuc to latwo je bedzie producentowi  w jednym miejscu naprawic. N.B. Polska ma bardzo duze rezerwy w turystyce !
Zawsze rentowny eksport jest lepszy niz produkcja antyimportowa na sile. Prawdopodobnie lepiej bedzie cokolwiek i gdziekolwiek ( poza weglem i prymitywnymi produktami przemyslu ciezkiego ) wyeksportowac i kupic wegiel lub energie elektryczna od ZSRR.
Polscy handlarze woza do ZSRR m.in. polskie kosmetyki z ogromna "przebitka" Jest wiele rzeczy nie do pojecia. W ZSRR mafijni dyrektorzy pod ochrona bezpieki czesci produkcji nie rozliczaja oficjalnie i mozna ja na rynku kupic circa 2 razy drozej niz w sklepie gdzie tego towaru nie ma. Jeden z hadlarzy z duzym kartonem  kosmetykow zostal w Zwiazku Radzieckim delikatnie wpakowany przez milicje do samochodu ale nie zawieziony do komendy ale do ladnego podmiejskiego domu i tam z towarem przekazany gospodarzowi. Gospodarz rozpoczal od uprzejmej prosby skierowanej do wyzszego oficera bezpieki aby sie przebral bo mundur krepuje goscia i ten po czasie dolaczyl w garniturze. Sluzba (!)  szybko zastawila stol. Gospodarz do zatrzymanego handlarza mowi tak. Tym masz towar kupiony hurtem i znasz kogo trzeba. Wy macie dobry towar i my mamy tez dobry towar. My chcemy z wami hadlowac ale nie ma jak. Te wasze CHZ-ty i nasi to jest taka banda zlodziei i oszustow ze nasza moskiewska bezpieka nie daje sobie z nimi rady ! Ktos postawil miedzy nami sciane ! My chcemy sie z wami wymieniac towarem. Zwiazek Radziecki w latach szescdziesiatych z Zachodem robil po cenach swiatowych barter - towar za towar. Bez dolara i bez rubla. Zna Pan dyrektora fabryki. "To szwagier" Moze Pan z nim porozmawiac a on porozmawiac z innymi  i skontaktowac sie z naszym czlowiekiem. My wiele rzeczy mamy w nadmiarze i mamy ogromne rezerwy produkcyjne. A innych rzeczy na naszym rynku w ogole nie ma.... a wy to macie i mozecie wiecej wyprodukowac ....     
   
Polska ma ogromne rezerwy i trzeba je uruchomic. Tylko ze nomenklaturowi dyrektorzy sa troche za glupi i leniwi do tego zadania. Poza tym nikomu na niczym nie zalezy.
Na dzis import wegla do Polski jest nie do pomyslenia ale swiat jest dynamiczny a nie statyczny.  Rocznik GUS wymienia wielkich swiatowych eksporterow wegla kamiennego. Dostosowanie wyposazenia portow do importu wegla zamiast jego eksportu jest mozliwe niewielkim kosztem.  
Chyba lepiej jest sprzedac duzy karton lekow lub kosmetykow lub trzy dobrej klasy telewizory kolorowe niz wagon wegla. A drogo kupiona od RCA fabryka kineskopow kolorowych pracuje na cwierc mocy i sie marnuje. Wszystkie sprawy sie ze soba lacza w systemie gospodarczym "naczyn polaczonych" !

Zmniejszajac ( wieloma metodami ) troche zapotrzebowanie na wegiel trzeba rozpoczac redukcje gigantycznego ( 2-3 krotnego ) przerostu zatrudnienia w kopalniach wegla i zdyscyplinowac bezrobociem gornikow wegla. Zorganizowani gornicy w calym swiecie sa swiadomi tego ze za prosta prace fizyczna wymusili duze wynagrodzenia. Rzad brytyjski solidnie dwa lata przygotowywal sie do wojny ( w tym slowie nie ma zadnej przesady ) z gornikami, ktorzy siegneli po przemoc posuwajac sie do przestepstw.

Wiele spraw laczy sie ze soba. Panstwo Polskie nie dziala jak nalezy i nie realizuje interesu Polakow.
Rurociag – cieplociag od elektrocieplowni nie moze byc za dlugi. Ogrzewanie ( to rownie dobrze moze byc w bardziej rozbudownym systemie chlodzenie w upalnym  lecie ! ) systemowe jest bardzo dobre do miast o gestej zabudowie. Rzecza naturalna jest powiekszanie sie miast. Tymczasem w srodku polskich miast sa ogrodki dzialkowe albo obrzydliwa, niska walaca sie, zaniedbana zabudowa roznego przeznaczenia ! Dzialkowicze bronia sie rekami i nogami bo chociaz dostali grunt w dzierzawe to uwazaja ze teraz trzeba od nich grunt wykupic i to bardzo drogo. Czysty absurd. W swiecie grunt w centrach miast jest bardzo, szokujaco drogi. Oplaci sie wyburzyc calkiem sprawna zabudowe aby postawic nowa, znacznie wyzsza. Panstwowa wlasnosc ziemi w miastach jest ogromnym atutem Polski i ten atut jest marnowany i trwoniony.
Nawet jesli przeszkoda w sprawnym usunieciu dzialkowcow ( najlepiej  trzeba im dac do uzytkowania grunt pod miastem ) jest wadliwa ustawa to przeciez jest to tylko kawalek papieru z tekstem a Sejm przeglosuje wszystko co mu sie podesle.  Moze brakowac tylko rozporzadzenia albo zarzadzenia.

Algorytm dzialania rzadu powinien dazyc do szybkiego, zdrowego, dlugotrwalego wzrostu gospodarczego i zadowolenia maksimum populacji. Wladza publiczna jest od tego aby bezstronnie, obiektywnie godzic sprzeczne interesy. Socjalizm wykreowal niebezpieczne, pasozytnicze postawy roszczeniowe i nalezy je skutecznie zwalczac.
Rozwlekla zabudowa mocno podwyzsza koszty inwestycji i operacji wszelkiej infrastruktury ale takze koszty codziennego funkcjonowania mieszkancow.