Mieszkanie i ogrzewanie: Wezel cieplny i cieplociag

 Mieszkanie i ogrzewanie: Wezel cieplny i cieplociag

 Cieplo systemowe z elektrocieplowni jest bardzo dobrym rozwiazaniem dla duzych miast z dosc gesta zabudowa.
Z uwagi na potworne szkody zdrowotne ( smog w Londynie ! ) alternatywne uzycie wegla w piecach w ogole nie powinno tam byc brane pod uwage. Na skladach opalowych nie powinno tam  byc w ogole wegla.
Czyste i wygodne sa bezobslugowe piece CO (+CWU) na gaz i olej opalowy ale ich masowe uzycie w Polsce, placacej za importowane weglowodory deficytowymi dolarami, jest wykluczone.

Najwieksza w swiecie roczna produkcje energii elektrycznej Per Capita maja Norwegia 22.4 MWh oraz Kanada 15.8 MWh. Oba kraje maja niewielka populacje, niska gestosc zaludnienia i ogromna generacje w hydroelektrowniach. Energia elektryczna jest tam masowo uzywana do ogrzewania domow.
Jednak w wiekszosci krajow swiata, z klimatem wymagajacym ogrzewania, energia elektryczna jest zdecydowanie za droga do ogrzewania.  

Socjalistyczna propaganda w Polsce juz odeszla od hasla mieszkania jako bezwarunkowo naleznego kazdemu, czego jest kilka powodow. Junta chcac utrzymac sie przy wladzy za wszelka cene musi rozdawac mieszkania, ktore powinni otrzymac spoldzielcy, swojej gwardii pretorianskiej a spoldzielcom czas oczekiwanie na mieszkanie rosnie po horyzont. Poniewaz trwa niszczacy kryzys to budownictwo spada i bedzie jeszcze bardziej spadac.
Mieszkanie w duzym miescie zawsze mialo w Polsce ogromna wartosc. Watek ten nachalnie  istnieje w codziennym zyciu i w kulturze. Temat wolnego rynku mieszkan ( z "drugiej reki" ale czesc ich jest zupelnie nowa ) jest totalnie cenzurowwany a przeciez istnieje i ma sie dobrze. To strusie chowanie glowy w piasek nie powoduje ze cos przestaje istniec.
Jednostkowe rynkowe ceny mieszkan sa sporo zroznicowane. Najwyzsze sa w kilku duzych miastach, mniejsze w srednich miastach a na wsiach calkiem niewielkie.  
Wszystko wskazuje na to ze chetnych do kredytowego zakupu mieszkan ( co zrobic z ksiazeczkami mieszkaniowymi z ktorych srodki przetrwoniono ?) w duzych miastach z pierwszej reki po nie dotowanej cenie byloby bardzo duzo.
Chcac wiec odejsc od niszczacego obledu dotowania i rozdawnictwa w rynkowym kierunku dobrej placy za dobra prace, mozna i trzeba "gesto" budowac w duzych miastach.
A cieplo systemowe jest w tym wypadku jak znalazl !  
Bez uzdrowienia mieszkalnictwa nie bedzie w Polsce zdrowej a potem nowoczesnej gospodarki.  
Obszarow do zabudowy w duzych miastch jest bardzo duzo ale trzeba grunty odzyskac co jest calkiem latwe. Oczywiscie dla chcacego.

N.B.Zjawisko ludzi wykolejonych, aspolecznych ( menel a na zachodzie kloszard ) i antyspolecznych istnieje nawet w najbogatszych krajach swiata z poteznymi swiadczeniami socjalnymi. Tolerowanie nieplacenia komunalnych czynszow i kradziezy energi pod haslem ze w socjalistycznej Polsce nie ma bezdomnosci jest nieracjonalne i nierozsadne. Trzeba pijaczkow i zlodziei  eksmitowac do opuszczoncyh domow na wsi a po powrocie do miasta (oni nie chca pracowac i nie beda na wsi  pracowac) bezdomnymi bedzie sie mogl wreszcie zajac kosciol kat ( bedzie go mozna sprowadzic do parteru ) bo do tego jest powolany !

 W wezle cieplnym dostarczana przez elektro/cieplownie cieplociagiem goraca woda ( W Polsce wezly zasilane para wodna sa nieliczne ) poprzez wymienniki ciepla podgrzewa wode do budynkowego systemu Centralnego Ogrzewania i Cieplej Wody Uzytkowej.

 Ze wzgledu na liczbe zasilonych budynkow, wezly cieplne sa indywidualne lub grupowe.Wezel jednoczesnie dostarcza cieplo do ogrzewania CO i Ciepla Wode Uzytkowa.
Z reguly ochlodzona woda sieciowa za wymiennikiem do systemu CO ogrzewa pierwszy wymiennik CWU.
Powrotna woda sieciowa nie powinna byc jednak nadmiernie schlodzona bowiem rosnie jej lepkosc i trudnosc dla pomp przetloczenia jej dlugim cieplociagiem.
Jakosci i powtarzalnosci wykonania sprzyja fabryczna prefabrykacja wezlow cieplnych.  

Z publikacji znane sa rozwiazania zachodnich wezlow cieplnych. Co do samej zasady dzialania polskie wezly sa podobne do nich ale konstrukcja jest niestety znacznie prymitywniejsza.  
Na uproszczonym rysunku pokazano cieplowniczy wezel doswiadczalny stosowany na "poligonie" szczecinskim.
Na wejsciu zasilajacej wody sieciowej jest pokazany bezposredniego dzialania regulator przeplywu BRU-3a Mera Polna. Zawor ma ustabilizowac cisnienie wody sieciowej ( powinien stabilizowac spadek cisnienia na wezle )  i caly system regulacji. Jest to raczej pomylka bowiem regulatory cisnienia maja w oznaczeniu cyfry 4 i 5. W 1967 roku zakupiono dla tego zakladu licencje na te i inne zawory regulacyjne w firmie Wothington-Masoneilan.
Woda sieciowa przez elektroserwozawor z napedem MES-11 ( dokladniej 1.1.) przeplywa przez wymiennik ciepla CO a z niego przez wymiennik CWU I stopnia zbocznikowany recznym  zaworem. Regulator pogodowy krokowy  R-302 ( z NRD ) pracuje z sensorem PT100 temperatury zewnetrznej Ta i temperatury wody zasilajacej kaloryfery Tg. Dla prostoty nie pokazano pompy obiegowej i calej menazerii instalacji skupiajac sie na meritum aspektu regulacji. Podgrzana w wymienniku ciepla, zimna woda wodociagowa idzie wraz z czescia wody z Zasobnika oraz woda obiegowa z budynkowej instalacji CWU do wymiennika ciepla CWU II stopnia podgrzewanego bezposrednio woda sieciowa plynaca przez elektroserwozawor napedzany przez naped MES-11. Temperature T mierzona sensorem PT100 reguluje regulator krokowy PI typu KT-70M. Wymuszenie obiegu wody przez budynkowa instalacje CWU jest konieczne aby w porze ( glownie nocnej ) o malym poborze wody uzytkownik od razu mial ciepla wode i nie spuszczal wody do czasu przyplyniecia wody cieplej co jest razacym marnotrawstwem. Elektroserwozaworami mozna manipulowac recznie przyciskami H.
Warunki uzyskania poprawnej cyrkulacji wody z zasobnika i wody  instalacyjnej nie sa bynajmniej trywialne.
Pompa obiegowa w systemie CWU powinna byc w porze nocnej wlaczana tylko okresowo ( wedlug optymalnego programu ) dla oszczednosci energii elektrycznej. Wymaga to jednak dokladnego dlugokresowo zegara programowego kontrolera lub pracy kontrolera w sieci ze zdalnym komputerem.
Zasobnik CWU pozwala korzystnie zmniejszyc szczytowo pobierana moc cieplna.

Wezly cieplne zasilane sa z cieplociagu. Poniewaz izolacja cieplociagu jest niedoskonala tracone jest przesylane cieplo. Moc pomp tloczacych wode jest proporcjonalna do odleglosci i rosnie ze spadkiem temperatur. Ich cena rosnie z ich nominalna moca. Zuzywana energia do operacji pomp sporo kosztuje.
Przy zasilajacych rurociagach niskotemperaturowych z goraca woda o parametrach T<100 C dlugosc rurociagu nie powinna przekraczac 2 kilometrow. Przy niewiele dluzszych sredniotemperaturowych cieplociagach  temperatura jest  T<115C. Przy parametrach wysokotemperaturowych  T<130 C moga byc one znacznie dluzsze ale spadek sprawnosci wspolnej  generacji elektrycznosci jest zauwazalnie wiekszy. Sieci cieplownicze moga byc naziemne lub podziemne kanalowe i bezkanalowe. Srednice rur w swiecie ( Moskwa ) siegaja 1400 mm a dlugosc 8 km. Kanaly moga byc zbudowane z elementow prefabrykowanych badz wylewane z zelbetonu.
Sieci cieplownicze budowane sa w ukladzie promieniowym i pierscieniowym.
Wystepuje korzystny efekt skali. Jednostkowa energia na przetlocznie wody spada ze srednica cieplociagu i spada takze jednostkowa strata ciepla  co pozwala potezny cieplociag wydluzyc. 
Uzycie do wykonania rur preizolowanych znacznie upraszcza budowe rurociagu. Na wlasciwa stalowa rure nanosi sie w fabryce warstwe izolujacej pianki poliuretanowej. Obudowe stanowi zewnetrzna rura. W piance moga byc umieszczone przewody alarmowe do nadzoru sprawnosci systemu. Glowna rura moze byc ocynkowana lub wykonana z polietylenu. W tym wypadku razem moga byc wspolnie izolowane 3-4 rury. 
Korozja wyrzadza w gospodarce ( w tym rurociagi ) ogromne szkody. Tym wieksze im nizsza jest jakosc stali ( a w Polsce jest bardzo niska ) i slabsza jej ochrona przed korozja.
Ochrona katodowa jest jedna ze skutecznych elektrochemicznych metod ochrony konstrukcji stalowych przed korozja elektrochemiczna. Chroniona powierzchnia ma byc katoda. Na bardzo duzym statku oceanicznym sterowany zasilacz jest do 24Vdc i 150 A ( nigdy nie pracuje jednoczesnie z maksymalnymi parametrami ) dolaczony jest do kadluba a drugim biegunem do specjalnych ( wymienianych przy remontach kadluba w suchym doku ) elektrod na powierzchni kadluba pod lustrem wody. Umieszczony na kadlubie pod woda sensor wyznacza optymalne napiecie dla zasilacza. Napiecie i plynacy prad sa cenna informacja m.in o stanie powlok malarskich na kadlubie okretu i zuzyciu elektrod.
Dobra jakoscia ochrony korozyjnej wyrozniaja sie okrety produkcji japonskiej, ktore wynikowo malo rdzewieja i sa trwale.  
Oczywiscie ochrona katodowa powinna obok innych metod byc stosowana do ochrony cieplociagow czy w ogole wszystkich rurociagow i w swiecie jest stosowana. Najprostszy nieregulowany zasilacz do ochrony katodowej sklada sie z trojfazowego transformatora i diodowego prostownika. Zasilacze takie sa oferowane ale ich import to czysty nonsesn bo z latwoscia mozna je wyprodukowac. Zancznie drozszy regulowany zasilacz ma w mostku trojfazowym trzy diody i trzy sterowane fazowo tyrystory.   

 Budynkowe instalacje CO z grzejnikami moga byc zasilane przez wymiennik ciepla lub w zasadzie woda bezposrednio z cieplociagu ale CWU jest zawsze podgrzewana wymiennikiem przez wode sieciowa.
Jakosc wody w cieplociagu wyznacza jej korozyjnosc. Dodawanie inhibitorow korozji ( sa toksyczne lub co najmniej niezdrowe ) moze byc jednak zabronione z uwagi na mozliwe uszkodzenia wymiennikow ciepla CWU i przedostanie sie ich do podgrzanej uzytkownikom wody. Zatem trwalosc rur moze i powinna zwiekszyc ochrona katodowa oraz preizolacja i lepszej jakosci stal na rury.
Obieg wody w cieplociagu zapewniaja pompy obiegowe. Przy duzym zapotrzebowaniu pracuja dwie  pompy rownolegle a przy mniejszym jedna pompa. Rownolegle, dla wiekszej elastycznosci,  moga byc zastosowane trzy pompy.
Dla stabilizacji cisnienia w zasilanej sieci cieplowniczej mozna uzyc duzych zbiornikow z cisnieniowa poduszka gazowa lub parowa.
Na razie falowniki do regulacji obrotow asynchronicznych silnikow elektrycznych napedzajacych pompy nie sa stosowane. Co najwyzej stosowane sa regulowane przez regulatory krokowe stratne sprzegla hydrokinetyczne i zawory trojdrozne.
W USA silniki pompy wody zasilajacej bloku energetycznego mocy kikumegawatowej zasilane sa juz eksperymetalnie przez falowniki ktore rzekomo amortyzuja sie dosc szybko jako ze oszczednosc na energii zasilajacej jest znaczna.
Stosowane sa takze zawory trojdrozne operowane oczywiscie przez regulatory krokowe.
Cisnienie monotonicznie spada na liniowym cieplociagu w przewodzie zasilajacym i dalej na przewodzie powrotnym. Obrazuje to wykres cisnien piezometrycznych. Roznica cisnien zasilania i powrotu jest duza w pierwszym wezle i najmniejsza w ostatnim wezle na biegu cieplociagu.
Wymagania na wode do cieplociagu sa mniejsze niz na wode do obiegu parowego kotla energetycznego bloku ale i tak jej przygotowanie cos kosztuje. Stad straty wody powinny byc minimalizowane i scisle nadzorowane oraz wykrywane. Powinny byc bardzo male. Wlasciwie przygotowana woda zmniejsza tez korozje cieplociagu.  
Lepkosc wody spada wraz z jej rosnaca temperatura cieplociagu co zmniejsza opory przeplywu i wydatek energi dla pomp no i ich wymagana moc nominalna.

Kryzy i zawory wprowadzaja w instalacji hydraulicznej opory i pozwalaja uzyskac wlasciwe przeplywy w calej instalacji.  W budynku wielorodzinnym najwiekszy opor maja kryzy na parterze i kolejno mniejsze na kolejnych pietrach. Ich dobor jest krytyczny. Moze byc mniej krytyczny przy stosowaniu kaloryferowych zawor termostatycznych (i odparowczy na kaloryferach,  inny jest wtedy systemowy algorytm regulacji ) i podzielnikow ciepla. Niewielkie roznice w stosunku do optymalnych przeplywow wody sa zmniejszane przenikaniem ciepla przez cienkie wewnetrzne sciany budynku o slabej izolacyjnosci czy tez ruchy powietrza w mieszkaniu. 
Lokowanie grzejnikow na klatkach schodowych jest zupelnie niecelowe ale drzwi wejsciowe na klatke musza byc zamkniete co zwieksza sens funkcjonowania systemu domofonow z monitoringiem zamkniecia drzwi i koniecznym przedsionkiem z drzwiami.

Czasem w elektrocieplowni cieplo do sieci cieplowniczej w szczycie poboru w czasie silnych mrozow dostarcza takze dodatkowy szczytowy wymiennik ciepla zasilany wprost para o wysokich parametrach ktora przechodzi tylko przez  zawor redukcyjno - schladzajacy. Cieplo to jest typowo ponad dwukrotnie drozsze niz pochodzace z upustu w turbinie. Totez zmniejszenie szczytow poboru ciepla ma zasadnicze znaczenie dla ekonomii systemu. Duze zbiorniki dla goracej wody w elektrocieplowniach sa stosunkowo tanie i warto je stosowac. 
W porze spoczynku nocnego 0.00--6.00 zapotrzebowanie na CWU jest male a nawet bardzo male. Najwieksze w ciagu  dnia jest rano oraz w okresie 17.00-22.30 czyli aktywnosci mieszkancow ale w dni wolne od pracy pobor ma inny przebieg i jest wiekszy.

Do pomiaru strumienia cieczy w rurociagu stosowane sa sensory ultradzwiekowe, elektromagnetyczne, turbinkowe i z przewezka wraz roznicowym sensorem cisnienia.  W tym ostatnim wypadku przy srednich przeplywach spadek cisnienia jest proporcjonalny do kwadratu przeplywu ale poczatkowo zaleznosc jest prawie liniowa. 
Dlawienie zmniejsza cisnienia plynu przy przeplywie przez przeszkode w postaci zwezenia przekroju w przewodzie. Przy przeplywie przez przewezenie predkosc plynu  zwieksza sie a cisnienie i temperatura spadaja. Za przewezeniem predkosc zmniejsza sie. Rownoczesnie podwyzsza sie temperatura i czesciowo cisnienie ale nie osiaga ona wartosci wystepujacej przed przewezeniem.

Uzyskanie pozadanych przeplywow w prostej sieci metoda zastosownia kryz i regulowanych zaworow nie jest bardzo trudne ale nie jest tez latwe. Sprawa szybko sie komplikuje przy rozbudowie hydraulicznej sieci.
Zadania elektryczne, termiczne, mechaniczne, hydrauliczne sa podobne do siebie.
Odpowiednikami sa prawo Ohma, Fouriera, tlumienia i prawo Hagena-Poiseuille’a.    
Wielkosciami sa ladunek elektryczny, cieplo [J] , ped i objetosc.
Strumieniami sa prad, strumien cieplny, predkosc i przeplyw [m3/s]
Gestosciami strumnienia sa gestosc pradu, gestosc strumienia ciepla, naprezenie i predkosc.
Potencjalami sa potencjal [V], temperatura, sila i cisnienie. 
Hydraulicznym odpowiednikiem elektrycznego kondensatora jest elastyczna membrana w rurze. Odpowiednikiem indukcyjnosci jest masywna turbina w rurze. Odpowienikiem diody jest zawor jednokierunkowy. I tak dalej.
Optymalizacja przeplywow w rozbudowanej sieci cieplnej wymaga juz uzycia programu komputerowego. Rownolegle mozna wyznaczyc ( co jest bardzo uzyteczne)  optymalna sekwencje regulowania przeplywow w sieci i pomocnicze dane do regulacji.
Sprawdzona na dosc przypadkowych danych biblioteczna procedura do rozwiazania ukladow rownan nieliniowych dziala poprawnie ale dosc wolno.

Generalnie w wezle cieplnym uzyte sa wymienniki ciepla oraz sterowane regulatorami z wspolpracujacymi sensorami temperatury serwozawory. Uzyte sa tez zawory przestawiane recznie oraz zawory kierunkowe i odcinajace ( dla bezpieczenstwa i na czas napraw) oraz zawory bezpieczenstwa. Stosowane sa do ochrony serwozaworow filtry wody. Stosowane sa pompy obiegowe i manometry a rzadziej elektroniczne sensory cisnienia. Roznicowe regulatory bezposredniego dzialania stabilizuja spadek cisnienia wody sieciowej na wezle cieplnym.
Wezel powinien miec licznik pobranego ciepla i wody sieciowej, ktora przeplynela przez wezel. Moze byc zliczana, zmodyfikowana o uciazliwosc dla systemu, ilosc ciepla. Tu analogia bylaby elektryczna moc bierna i znieksztalcenie nieliniowe pobieranego z sieci pradu zamiast mocy i energii czynnej.  

Poprawny dobor serwozaworow z napedem jest warunkiem koniecznym ale nie dostatecznym poprawnego funkcjonowania wezla cieplnego. Kwestia ta jest slabo rozumiana i lekcewazona.
W przypadku dokladnego regulowania malego strumienia w zmodyfikowanym zaworze termostatycznym uzyty jest sterowany regulatorem elektronicznym grzejnik mocy kilku watow. 

Oczywiscie im wieksza jest moc wezla cieplnego tym jest on bardziej rozbudowany.
Stosowane sa w wezlach cieplnych elementy automatyki przemyslowej standardowej jakosci lub znacznie lepiej rozwiazania dedykowane. 
 
Popularnosc wezlow prefabrykowanych w fabryce ogranicza transportowalny  rozmiar "prostopadloscianu" wezla. Na etapie budowy domu umieszczenie dzwigiem w piwnicy "klocka" ( przed uszkodzeniem moze byc chroniony pudlem z desek ) nie jest zadnym problemem. Takze pozniejsze naprawy sa wykonywalne.
Z uwagi na bogate na tle wyposazenia polowego wyposazenie techniczne fabryki, wezel prefabrykowany fabrycznie jest nie tylko mniejszy ale tanszy i lepszy ! Oczywiscie mechaniczne wymogi wezla sa brane pod uwage przy doprowadzeniu rurami wody sieciowej z cieplociagu i w scianie zelbetowego prefabrykatu
Idea prefabrykacji mocno zmniejszajaca ilosc prac polowych zyskuje popularnosc w budowach wszelkich  instalacji  przemyslowych. W duzej produkcji tam gdzie jest duza ilosc spawow mozna uzyc "szablonow" i automatycznych stanowisk zgrzewalniczych i spawalniczych lub nawet robota przemyslowego choc na razie sa one bardzo drogie.
W fabryce mozna wydajnie maszynowo szybko giac i ciac rury laczace elementy prefabrykowanego wezla. Mozna nawet masowo przeswietlac wazniejsze spawy promieniowaniem rentgenowskim X co praktykowane jest glownie w energetyce jadrowej ale i ostatnio generalnie w energetyce.
Fabryka moze tez zorganizowac lub przeszkolic serwis naprawczy. Dlugi 5 letni  okres gwarancji skloni producenta do dbania o jakosc i uzycia wlasciwych materialow.

Powazna fabryka kompletnych prefabrykowanych wezlow cieplnych powinna miec ( niestety drogie) laboratorium m.in. z piecem ( boiler gazowy ) do grzania wody "sieciowej", pompami i chlodnicami podgrzanej wody CO i CWU.
Norma we wspolczesnym bogatym swiecie jest kompletny w 100% towar i kompletna usluga. Po drugiej strony w biednym swiecie sa surowce i tania sila robocza. W kompletnym samochodzie jest na przyklad chlodnica z termostatem a alternator ma zintegrowany odpowiedni dla niego regulator napiecia czuwajacy tez nad sprawnoscia (kontrolka) i bezpieczenstwem alternatora i akumulatora. Odpowiednie parametry ma tez zaprogramowane mikrokontroler ECU wtrysku paliwa i zaplonu.
Tak samo regulator do wezla CO i CWU powinien byc wbudowanym elementem kompletnego prefabrykowanego, przetestowanego wezla cieplnego. Z uwagi na mala odleglosc regulatorow od sensorow temperatury  PT100 ( jako sensory moga byc lepiej obudowane tranzystory ) wystarczy tanszy wejsciowy kondycjoner sygnalu  dwuprzewodowego. Dla malego wezla adekwatny bedzie regulator analogowy a dla srednich i duzych wezlow regulator z mikrokontrolerem i wyswietlaczem, najlepiej z lacznoscia z komputerem nadzoru.
Kompletny wezel ( druga czesc dostawy moze stanowic duzy zbiornik buforowy na CWU jesli jest stosowany ) uniemozliwia stosowanie spychologicznego analogu zawolania – "To nie ja,  to kolega".
W swiecie nowoczesne produkty zlozone maja o wiele wieksza marze niz proste i wykonane prymitywnymi technologiami. Zatem prefabrykowany wezel CO+CWU idzie w kierunku swiatowych trendow.

Przy dobrej (?) koniunkturze w budownictwie w ciagu nadchodzacych 10 lat moze byc potrzebne 60 tysiecy wezlow cieplnych . Nie jest to zatem produkcja masowa ale juz mozna zastosowac metody produkcji przemyslowej ( a nie de facto rzemieslniczej ) mocno podnoszace wydajnosc i jakosc prefabrykowanego wezla.

Prefabrykowany wezel cieplny CO o mocy maksymalnej ponad 300 KW ( rysunki w zalaczeniu) kosztuje na Zachodzie wiecej niz polowe ceny sredniej klasy samochodu osobowego a wiec niewiele. Z uwagi na relatywnie niewielka moc wymiennika CWU ( obsluga masowa czyli usrednienie poboru ) celowe jest wykonanie go jako trwalego z miedzi lub innego materialu na ktorym nie osadza sie kamien wodny.
Dla poboru cieplej wody ma zastosowanie teoria masowej obslugi. I tak dla jednego mieszkania z 3-4 osobami szczytowy pobor CWU wynosi 0.2-0.37 l/s a dla 250 takich mieszkan tylko 1.6 - 2.8 l/s. Szczytowa moc strumienia ciepla dla systemu CWU mozna jeszcze bardziej ograniczyc stosujac spory buforowy zasobnik z ciepla woda uzytkowa. Im wiecej jest zasilanych mieszkan tym bardziej wolnozmienny jest pobor CWU ( i energi z cieplociagu ) co dodatkowo korzystnie rzutuje na male zuzycie elektroserwonapedu regulowanego zaworu i jego duza trwalosc.

 W krajach bogatych gdzie obficie dostepny kapital jest tani ( toodsetki od kredytu ) optymalne sa drozsze i bardziej trwale inwestycje z drozszych materialow. W kraju biedniejszym uzywa sie tanszego i mniej trwalego sprzetu ale w rosnacej gospodarce akumulowany jest kapital i kraj sie bogaci.
Wymienniki w wezle cieplnym koroduja i pokrywaja sie kamieniem wodnym. Stal nierdzewna i quasi nierdzewna  ( takze miedz nie pokrywajaca sie kamieniem ) jest droga na tle prostej stali ale Polska juz nie jest tak biedna aby optymalne bylo uzywanie najtanszych materialow. Ich relatywna cena odniesiona jest przeciez do ceny godziny pracy pracownika.
Jakosc produkowanej stali wplywa na cala gospodarke i podla jakosc produkowanej w Polsce stali ciagnie cala gospodarke w dol. Straty powodowane co roku przez korozje sa koszmarnie duze. 

 Sprawa dokladnego zegara czasu rzeczywistego RTC kontrolera w systemach bezobslugowych ( na przyklad operacja pompa obiegowa CWU w nocy ) nie jest prosta do rozwiazania. Zegar taki jest tez na przyklad potrzebny  do sterownika swiatel sygnalizacji na skrzyzowaniu drogowym. Czestotliwosc rezonatora kwarcowego zalezy od temperatury i ma dlugoteminowy dryft. Gdy system ma sensor temperatury zaleznosc od temperatury mozna dosc latwo skompensowac programowo. Dryft czestotliwosci program mozna wydedukowac z wprowadzanych recznie poprawek czasu. Podtrzymywany bateryjka zegar RTC pracuje z miniaturowym zegarkowym rezonatorem czestotliwosci 32 768 Hz. Stabilniejsze od nich sa standardowe tanie, masowe kwarce na przykladowo czestotliwosc12 MHz taktujace procesor.
Trymer rezonatora zegara musi byc dokladnie ustawiony fabrycznie najlepiej po kilkugodzinym zasilaniu kontrolera.
Program dokladnego zegara musi byc przy tym bardzo prosty aby nie angazowal za duzo zasobow i nie byl "nosem dla tabakiery"

Regulacja CO i CWU moze ( a czasem powinna ) byc skoordynowana z priorytetami. Temat ten jest omowiony osobno.