Laboratorium zaawansowanej elektroniki i automatyki 29

 Laboratorium zaawansowanej elektroniki i automatyki 29

 Zakres czasów zajścia procesów interesujących człowieka jest ogromny. Czas propagacji sygnału przez tranzystor wykonany w najnowszej technologi 5 nm jest poniżej 10 ps. Gwiazdy żyją miliardy lat. Słońce gdy weszło na ciąg główny 4,6 miliarda lat temu, przybrało na jasności około 40%
Obecność ludzi jest łatwa do automatycznego śledzenia. Miejsce nauki i pracy, telefon, internet, płatność kartą gdziekolwiek lub użycie bankomatu lub banku internetowego, wizyta u lekarza lub zakup refundowanych leków, wizyta w urzędzie,  mandat dla kierowcy, wjazd na autostradę lub płatny parking. Uliczne kamery. I tak dalej.  
W 2020 roku według oficjalnych danych estymowanych (!) przez Bank Światowy, Polska pod względem liczby ludności została wyprzedzona przez Kanadę. Skala czasu jest kilkudziesięcioletnia. Tym samym Polska spadła z 38 na 39 na liście największych ludnościowo państw świata. Inne dane o Polsce mają  CIA i ONZ ! Mimo funkcjonowania od pół wieku rejestrów komputerowych, w tak oczywistej sprawie jak liczba ludności dane Polski trzeba estymować a przecież sygnały o przebywaniu kogoś w kraju napływają cały czas, chyba że ktoś się sprytnie ukrywa.  Demograficzne słabnięcie już niewielkiej Polski i jej starzenie się, jest jednym z wielu powodów jej rosnącego lekceważenia na arenie międzynarodowej.
Czynniki generujące kryzys demograficzny są znane.

Polska nie wie ile ma ludności – to jest możliwe w parapaństwie. Jest co prawda wiele baz danych ale nikt z danych nie korzysta i ilość ludności trzeba estymować.

Automatyzacja powinna zwiększać wydajność pracy. Tymczasem przyrost wydajności pracy w USA, Europie Zachodniej i Japonii w  dekadzie 2006-2017 jest rażąco słaby na tle poprzedniej dekady 1996-2005. Mamy więc klasyczny  dysonans poznawczy. Wzrost wydajności napędzany automatyzacją powinien być szybki a jest powolny lub wręcz jest stagnacja wydajności a ostatnimi latami  wydajność spada !  Próby tłumaczenia tego efektywnością alokacji kapitału i poziomem kapitału ludzkiego prowadzą donikąd.   

Jest inne realne a nie magiczne wytłumaczenie. Ktoś zabiera w systemie światowym produkcje co lepszych towarów i związaną z tym prace Zachodowi i tego nie da się ukryć - zamaskować drukiem pustego pieniądza i sztuczkami statystycznymi ! Zresztą w dobie drukowania bilionów dolarów i dużych ujemnych realnych stóp procentowych  wszelkie wskaźniki statystyczne liczone w pieniądzu stają się fikcją.
Chiny stały się w 2020 roku przykładowo największym w świecie producentem i eksporterem maszyn i urządzeń o rocznej wartości 165 miliardów euro co daje im udział 15,8 % w eksporcie. Rozpychanie się Chin odbywa się kosztem pozostałych potęg. Niemcy się bronią i wyeksportowały maszyny i urządzenia o wartości 162 mld euro, co odpowiada udziałowi w rynku  15,5 %. USA mają trzecie miejsce z udziałem w rynku w wysokości 9,1 %, a za nimi  Japonia z 8,6 % i Włochy z 6,7 %. Wyroby chińskie są coraz nowocześniejsze i droższe toteż ich udział w światowym handlu będzie dynamicznie rósł.
„Maszyny i urządzenia” to pojemna znaczeniowo kategoria.  Mają one dużo wbudowanej elektroniki i automatyki. Przemysł maszynowy ciągnie wbudowaną elektronikę do przodu a ona ciągnie maszyny. Jest wyraźna synergia między tymi działami.
Chiny staja się samodzielne w coraz większym obszarze „maszyny i urządzenia” Już sami budują i wyposażają nowoczesne fabryki.
Zwróćmy uwagę ze realny, światowy fizyczny rynek maszyn i urządzeń wartości 1045 mld dolarów jest mały na tle różnych szalonych druków pieniędzy.
Szykująca się wielka „Zielona”, rewolucyjna  przebudowa światowej gospodarki stawia producentów maszyn i urządzeń w komfortowej sytuacji.
Na przykład Polska nie może sobie wyprodukować elektrowni atomowej i musi ją realnie kupić w Korei, Chinach lub Francji. Zresztą wszystkie duże „polskie” inwestycje realizują zachodnie firmy i Polska jest na samym dnie technologii.

Bardzo długo światowym liderem w dziedzinie najnowocześniejszych półprzewodników był Intel. Intel stracił przywództwo w branży skutkiem .. finansjalizacji. Gdy tajwański TSMC i koreański Samsung skupione na technologii, po opanowaniu bardzo trudnej technologii 5 nm inwestują już gigantyczne środki w technologie 3 nm, Intel opanowuje dopiero technologie 10 nm.  To efekt ataku na Intela ćwierć wieku temu ekonomicznego wirusa znanego jako  “maximizing shareholder value” (MSV – Maksymalizacja Wartości dla Udziałowców). Intel zajęty był manipulowaniem cenami akcji, wykupami akcji i obdarowywanie zyskami ich posiadaczy. Po rządach nie inżynierów niespodziewanie  w styczniu 2021 CEO został ratunkowo były pracownik Intela, zdolny inżynier Pat Gelsinger. W wywiadzie wyemitowanym przez CBS Sixty Minutes 2 maja 2021, Gelsinger skarżył się, że udział Stanów Zjednoczonych w światowej produkcji półprzewodników spadł z 37% do 12% w ciągu ostatnich 25 lat i powiedział dziennikarzowi Lesley Stahl, że „Intel lobbuje rząd USA aby pomóc przywrócić produkcje chipów w USA dzięki zachętom, dotacjom i/lub ulgom podatkowym”  Stahl zapytał Gelsingera, dlaczego, biorąc pod uwagę swoją rentowność i oddarowywanie udziałowców, Intel potrzebuje wsparcia rządu USA, na co dyrektor generalny powołał się na interes narodowy USA.  Stahl odpowiedział: „Wydałeś znacznie więcej na wykup akcji niż na badania i rozwój. Dużo więcej”.
Imperium w swoje fazie schyłkowej w obronie swojej pasożytniczej pozycji sięga po przemoc militarną, ekonomiczną i po metody zakazane przez międzynarodowe prawo

Według obywateli UE zmiana klimatu jest najpoważniejszym problemem, przed którym stoi świat. Dziewięciu na dziesięciu (93%) Europejczyków zgadza się, że emisje gazów cieplarnianych należy ograniczyć do minimum – wynika z opublikowanego w lipcu 2021  badania Eurobarometr przeprowadzonego na dużej, reprezentatywnej próbie mieszkańców.
Trzy czwarte Europejczyków uważa, że inwestycje w ożywienie gospodarcze powinny być ukierunkowane głównie na nową zieloną gospodarkę. Obywatele UE mówią że już sami starają się nie  zaśmiecać planety i oszczędzać energie.
Jest sporo problemów do rozwiązania. Holenderscy lekarze jednak po analizach uważają że turbiny wiatrowe negatywnie wpływają na zdrowie osób mieszkających w ich pobliżu i mogą powodować problemy z sercem. "Zalecenia Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego z 2020 r., że muszą być oddalone od domów o 300 m są zbyt optymistyczne..."
W większości krajów UE zabroniona jest już sprzedaż jednorazowych plastikowych kubków, talerzyków, widelców, noży itp.

Rewolucja energetyczna ( czy nie ogłoszono jej za szybko ?) przyniesie radykalne zmiany w przemyśle i w elektryfikacji transportu. Gigantyczne środki w planie odbudowy gospodarki UE mają iść na "transformację klimatyczną i cyfrową” oraz na "zrównoważony rozwój" Na razie nie wiadomo skąd ma pochodzić wielka ilość energii elektrycznej. 
W Chinach ekstremalne upały oraz rosnące zapotrzebowanie na energię ( przemysł , klimatyzacja EV ) spowodowały wprowadzenia w 10 prowincjach racjonowania energii elektrycznej. W rezultacie firmy były zmuszone do ograniczenia liczby roboczogodzin w tygodniu. Z węgla nadal wytwarzane jest tam około 60 %  energii w kraju.
A przecież elektryfikacja i wodoryzacja przemysłu dopiero przez nami a już są poważne braki energii elektrycznej !
"W najbliższych latach powstanie około 600 nowych elektrowni węglowych w pięciu krajach azjatyckich
-368 w Chinach
-107 w Indonezji
-92 w Indiach
-41 w Wietnamie
-14 w Japonii"

W czasie upałów niezależny operator systemu elektroenergetycznego w Kalifornii (ISO), który obsługuje stanowy i hurtowy rynek energii, podjął 16 czerwca 2021 drastyczny krok - zabronił właścicielom pojazdów elektrycznych ładowanie aut w porze mocnego obciążenia sieci.
Londyński startup  ev.energy oferuje system, który priorytetowo traktuje ładowanie samochodu, gdy generowana energia wiatrowa i słoneczna mają najwyższą moc. Będzie także dostosowywał swój harmonogram ładowania uwzględniając panele słoneczne w domu użytkownika.
Zdaniem autora nie ma powodu do osobnego traktowania ładowania samochodu jako odbiorcy energii i winien on stosować ten sam algorytm co inni duzi domowi konsumenci oparty o aktualną cenę energii elektrycznej i ustawiony przez użytkownika priorytet.
Samochód elektryczny w gospodarstwie domowym podnosi jego roczną konsumpcje energii elektrycznej 2-3 razy. 
 
Ilość przerw w dostawie prądu w Kalifornii musi budzić niepokój. Dotychczas nieregularnie większości odbiorców  subsydiowana energia elektryczna była dostarczana w krajach III Świata ale za łapówkę zachodnie firmy miały tam tanią energie bez przerwy. W krajach I Świata o przerwach w dostawie energii decydowały tylko „katastrofy” naturalne bowiem zawiniona przerwa w dostawie upoważniała do pozwania dostawcy o odszkodowanie. Ale to jest już historia.

Akumulatory samochodu elektrycznego są bardzo ciężkie co w przypadku dostawczaków mocno redukuje ich nośność.  Przykładowo, Volkswagen e-Crafter waży 2,5 tony, przez co jego ładowność wynosi tylko 1 tona
Firmy logistyczne twierdzą że z tego powodu  Prawo Jazdy kategorii B powinno uprawniać do kierowania pojazdem elektrycznym o dopuszczalnej masie całkowitej 4,25 ton, zamiast obecnych 3,5 ton, ponieważ dostawcze elektryki są cięższe od spalinowych - wskazuje Polskie Stowarzyszenie Paliw Alternatywnych i apeluje o zmianę przepisów w tej spawie.
Ponieważ coraz więcej miast chce ograniczyć używanie samochodów spalinowych problem staje się istotny. Z drugiej strony ustawodawcy progu masy samochodu 3.5 tony nie wybrali przypadkowo i istotnie kierowanie cięższym samochodem stwarza większe wymagania od kierowcy.

Producenci samochodów spieszą się ponieważ mają wyznaczone cele ekologiczne w ramach globalnego odchodzenia od paliw kopalnych.
Koncerny motoryzacyjne wypuszczają coraz lepsze samochody elektryczne. Hyundai IONIQ 5 w najlepszej wersji z akumulatorem o pojemności 72,6 kWh i silnikiem o mocy maksymalnej 305 KM kosztuje 260 900 zł. Z w pełni naładowanym akumulatorem samochód pokona przy ekonomicznej jeździe i dobrej pogodzie około 470-480 km.  800 Voltową instalację jak IONIQ 5 stosują także marki premium jak Porsche Taycan i Audi e-tron GT.  Dzięki ładowarce mocy 350 kW ładowanie od 10 do 80 % pojemności trwa zaledwie 18 minut. A powiększenie zasięgu o 100 km zajmie ledwie 5 minut.
Przeciętne polskie gospodarstwo domowe konsumuje rocznie około 2000 KWh energii. Ta ładowarka z mocą maksymalną zeżre taką ilość energii w ciągu 5.4  godziny ! Przeciętny transformator dystrybucyjny 15 / 0.4 KV w Polsce ma mniejszą moc niż wymaga ta ładowarka a przecież zasila dużą ilość mieszkań ! Elektryfikacja transportu wymaga zatem potężnej generacji i przesyłu energii.
Tymczasem cena pozwolenia na tonę emisji CO2 zbliża się do 60 EUR a w 2030 roku przekroczy 100 lub nawet 150 euro.  Prądu z węgla w Polsce nie opłaca się produkować ale system przesyłu energii jest zbyt słaby aby ją w dużej ilości importować. Trzeba radykalnie przyśpieszyć przestawianie naszej gospodarki na źródła niskoemisyjne.
 Komisja Europejskiej ma propozycje dotyczącą stopniowego  opodatkowania paliwa dla lotów pasażerskich i cargo. Paliwa lotnicze prędzej czy później zostaną w świecie wysoko opodatkowane.

Ojcem masowej produkcji przemysłowej i motoryzacji był genialny Henry Ford. USA przed II Wojną mają więcej samochodów niż całą reszta świata. Samochód jest bardzo wygodnym i czaso - oszczędnym środkiem transportu. Motoryzacji towarzyszyły rafinerie ewoluujące w wielką petrochemie. Samochody jednak mocno zanieczyszczają środowisko. Szczęśliwie porzucono stosowanie w paliwie toksycznych związków ołowiu ale wyemitowane toksyny są już w obiegu biologicznym  w przyrodzie. Samochód spowodował rozlanie się wielkich przedmieść w USA oraz popularyzacje supermarketów gdzie robi się duże zakupy transportowane samochodem.
Ponad godzinne dojazdy do pracy samochodem, dotowanym pociągiem TGV a nawet samolotem trudno jest nazwać racjonalnymi. Jest szansa że rewolucja energetyczna jest zlikwiduje.
Młodzi podejmują pracę a starzy odchodzą na emerytury. Firmy upadają ale powstają i rozrastają się nowe firmy. Pracownicy zmieniają na „lepsze” miejsca pracy. W Gospodarce Opartej o Wiedzę wykorzystuje się unikalną  wiedzę i umiejętności ludzi. Ale w prymitywnej polskiej gospodarce jest bardziej anonimowa siła robocza. Nową pracę dostaje się z informacji znajomych a rzadziej ogłoszeń i  w związku z korupcją. W Polsce Urzędy Pracy w procesie znalezienia pracy nie odgrywają żadnej roli. Jest to ilustracja tego że w krajach gdzie panuje bałagan i korupcja komputeryzacja jeszcze zwiększa bałagan.
Czy możliwe jest skrócenie codziennych dojazdów ?
W PRL słusznie, szeroko stosowana była rejonizacja  ograniczająca zasięg działalności instytucji do osób zamieszkałych w danym rejonie. W naturalny sposób ograniczała ona dystans ucznia do szkół i chorego do przychodni i szpitala.
Pracodawcy szukając pracownika potrzebują informacji o nim a pracownik potrzebuje informacji o firmie. W tym że znajomy poleca kogoś ( bierze za to de facto odpowiedzialność ) właścicielom prywatnej firmy nie ma niczego złego.
Rozważmy kilka przypadków.
Praca magisterska kończącego studia studenta jest dostępna na stronie jego uczelni. Są też w systemie kojarzącym pracowników i firmy informacje o tym czy w terminie skończył szkołę podstawową, średnia i studia, znane języki obce oraz średnia ocen z ostatniego roku oraz informacje o odbytych praktykach i pracy w czasie studiów oraz ewentualnie oczekiwania płacowe i adres. Algorytm może dobrze skojarzyć pracodawce z kandydatem na pracownika uwzględniając też DYSTANS  do pracy jako koszt. Aby efekty pracy algorytmu były dobre lub bardzo dobre pracodawcy muszą poważnie podejść do podania wymagań a nie wypisywać  idiotyzmy. Pracodawca może się ucieszyć że praca magisterska to jest temat dla niego ! 
Dla osób już pracujących ogólne dane mogą pochodzić z ZUS i Urzędów Skarbowych  ale bez bezpośredniego dostępu do nich. System mógłby też oceniać ryzyko udzielenia kredytu !

Dla pracownika informacja o firmie – wynagrodzenia, szansa bankructwa, niepłacenie składek ZUS, kary,  spory sądowe z pracownikami
Płynny rynek pracy daje wiele korzyści pracownikom i firmom.

Algorytm mógłby osoby i firmy informować o możliwości „zamiany” pracowników na przykład sprzedawców czy biurokratów dla mocnego skrócenia im dystansów do pracy.

Niestety para - państwa tworzą głównie patologie.

Kierowców irytuje ograniczanie w mieście ilości pasów ruchu na drodze i przydział miejsca na  ścieżkę rowerową. Irytuje poszukiwanie wolnego miejsca do zaparkowania samochodu. „Przyzwyczajenie jest drugą naturą człowieka” Lepiej przełamując przyzwyczajenie  zaparkować samochód dalej i dojść oszczędzając  czas i pieniądze.  

Obecnie panele PV montowane są na dachach domów ale przecież możliwe są panele PV będące od razu dachami !
Autostrady i drogi szybkiego ruchu mogły być mieć „dach” z PV z regulowanym jednym kątem nachylenia do Słońca! Przy dużej powierzchni PV system może mieć stały personel serwisu i można stworzyć autonomiczny pojazd czyszczący z brudu  „dach” - PV. Wysokość dachu taka jak przejazdów.

Duże, dorosłe drzewa na ulicy mocno obniżają temperaturę ulicy, chodnika i fasad domów. Osłaniają jezdnie i ściany domów. Duży Buk absorbuje 500-1000 razy więcej promieniowania  niż malutki dziesięcioletni.  

Sektor ochrony zdrowia wytwarza w USA rekordowe 18% PKB. Od dawna wiadomo jak ważne są zdrowe zęby. „Fault Tolerant” zachował aktualność w tej mierze:
„Polacy skutkiem zaniedbań higieny mają uzębienie w marnym stanie. Mają próchnicę i choroby przyzębia. Problemy potęguje palenie papierosów. Nie wolno bagatelizować chorób zębów ponieważ mają one poważny wpływ na ogólny stan zdrowie człowieka. Zdrowy pracownik to potencjalnie wydajny pracownik. Mówi się że  oczy są zwierciadłem duszy. W rzeczywistości stan zębów obrazuje stan zdrowia osoby. Stan zębów jest elementem urody. Cieszy uśmiech prostymi, kompletnymi, białymi zębami. 
Co najmniej dwukrotne, codzienne staranne mycie zębów znacznie poprawia stan uzębienia. Na tle odnoszonych korzyści koszt dobrej szczoteczki do zębów i dobrej pasty do zębów jest znikomy. Polskę stać na produkcje dobrych past, szczoteczek do zębów oraz papieru toaletowego. Dzieci muszą być wdrażane do mycia zębów także w pierwszej klasie szkoły podstawowej. 
...Próchnica u dzieci negatywnie rzutuje na stan uzębienia dorosłych. Chore uzębienie pogarsza stan zdrowia i obniża wydajność pracownika i oczywiście skraca jego życie. Opieka nad dziećmi jest niedofinansowana. Leczenie kardiochirurgiczne osoby dorosłej jest bardzo drogie i co gorsza wymaga dużej ilości artykułów importowanych. Przeszczep serca kosztuje więcej niż opieka i leczenie kilkuset dzieci w szkole przez cały rok. Po zabiegu kardiochirurgicznym chory żyje ale wymaga leków i opieki oraz dalej generuje spore koszty. Czy zatem zabiegi kardiochirurgiczne przedłużające życie otyłego palacza - chorego o rok, dwa lata mają jakikolwiek sens skoro za te same pieniądze życie przyszłych dorosłych a teraz szkolnych dzieci  przedłużymy o kilkaset lat dając im dobrą opiekę i leczenie. Funkcją oceny powinien być koszt przedłużenia życia o rok średniej osoby w społeczeństwie.  O tym że palenie tytoniu niszczy zdrowie wiadomo od lat. Czy palaczowi który zachorował na raka  płuc należy wielkim kosztem ratować życie i przedłużyć je o rok ? Czy dla „odstraszenia” pacjentów i zoptymalizowania ich niezdrowego trybu zachowania, lekarz przy każdej wizycie winien w dokumentacji pacjenta wpisywać że pacjent pali, pije i ma nadwagę X kilogramów”

Obecnie żmudą prace dentystów i techników dentystycznych można wspomóc i automatyzować. Skaner jamy ustnej z 2 ...4 kamerami wytwarza skan, który po przetworzeniu służy do stworzenia pliku sterującego dla maszyn CNC. Szybciej i taniej można wytworzyć aparat nazębny dla dzieci ( także dla zaniedbanych dorosłych ) do skorygowania położenia czyli wyprostowani zębów. Można wytworzyć sztuczną szczękę dla starszych którzy utracili uzębienie. Dobre zdjęcia pozwolą szybko rzetelnie ocenić które zęby należy usunąć bowiem nie stwarzają nadziei wyleczenia i w to miejsce zamontować metalowo - kompozytową podstawkę i zęby

Mądre rządy nie blokują różnych automatyzmów działających w systemie gospodarczo – społecznym i zwalczają patologie. Jedną z najbardziej przygnębiających cech polskiej polityki jest dramatycznie niska jakość intelektualna kadr pochodzących wyłącznie z selekcji negatywnej.
W długości życia mieszkańców Polskę dzieli przepaść do krajów Europy Zachodniej. Spory udział ma w tym nieracjonalna alokacja środków w ochronę zdrowia. W nieracjonalnym systemie dostęp do bardzo drogich procedur leczniczych na koszt podatnika wygrywają ci co głośniej krzyczą, mają korupcyjne dojścia i znajomości oraz płacą łapówki.
Jedynym sensownym kryterium dla optymalizacji systemu ochrony zdrowia jest wydłużenie życia całej populacji. Z tego punkt widzenia konieczne jest przebadania każdego noworodka pod kątem sprawnych oczu i słuchu. Mikrochirurgiczny zabieg na oku nie jest wcale drogi a dziecko i dorosły będą dobrze widzieć a przecież wzrok jest podstawowym kanałem komunikacyjnym człowieka. Jeśli dziecko jest głuche od razu dostaje aparat słuchowy po to aby się normalnie rozwijało w kontakcie z rodziną i swoim środowiskiem. Oczywiście później można próbować zastosować implant słuchu ale są one jeszcze prymitywne. W szkole dentysta musi zaopatrzyć dzieci w aparaty korekcyjne i dbać o ich zęby. Niektóre lub wszystkie dzieci trzeba dokarmiać. Prowadzone w Szwecji badania pokazują że inwestycje w dzieci daje gigantyczne stopy zwrotu na poziomie ponad 570% w pracy późniejszych dorosłych. Nie ma lepszej inwestycji jak w rozwój dzieci. W Polsce problemowi małej ilości narodzin towarzyszy zła opieka zdrowotna nad noworodkiem i niemowlakiem.
Z drugiego bieguna w Polsce nonsensowne zabiegi przeszczepu serca i innych organów prowadzi się na zasadzie że „Staszek chce się sprawdzić w interesie” i chorzy po przeszczepie żyją krótko przyjmując bardzo drogie importowane lekarstwa. Prawie nigdy nie podejmują pracy i stopa zwrotu inwestycji jest mocno ujemna dodatkowo w dalszym koszcie leków, renty i opieki. Jeden przypadek z wysokimi kosztami może zneutralizować dla wzrostu gospodarczego pracę kilkudziesięciu osób !
Koncerny tytoniowe dywersyjną akcją reklamową pozyskują często na całe życie palacza który niszczy swoje zdrowie i generuje koszty dla społeczeństwa. Papierosy obłożone są wysoką akcyzą która powinna pokryć część kosztów leczenia chorób od - tytoniowych ale oczywiście nie pokrywa. W Polsce sytuacje pogarsza potężny przemyt papierosów bez akcyzy będący dowodem mocnej korupcji para – państwa. Trzeba więc w tym wątku ochrony zdrowia rozpocząć od zwalczania... korupcji i jej adekwatnej penalizacji.  
Polska zezwoliła zachodnim koncernom na szeroką zbrodniczą akcje reklamy papierosów. Teraz wspomagając trend rzucania palenia i wychodzenia z mody trzeba w stosunku do palaczy stosować bat i marchewkę. Cenę papierosów limitują ceny u sąsiadów z UE ale jest już pole do podwyżki cen. Sprzedaż tylko opakowań po 10 paczek lub kartonów z płatnością tylko kartą imienną i rejestracją zakupów papierosów. Znaczne zmniejszenie ilości punktów sprzedaży. Automatyczne rozpoznawanie twarzy na zdjęciach z ulic, miejsc publicznych,  restauracji, aparatów rejestrujących wjazd samochodu na płatną autostradę ... pod kątem palenia. Wizyta lekarska z ostrzeżeniem że leczenie chorób odtytoniowych jest płatne, ogląd palców i zębów palacza. Penalizacja palenia w czasie jazdy samochodem. Egzekucja prawa zabraniającego palenia w miejscach publicznych.   

W Amazonie algorytmy nadzorują pracę osób zatrudnionych w magazynach, ale też kierowców kontraktowych, niezależne firmy kurierskie, a nawet wydajność pracy pracowników biurowych.
W przypadku kurierów – kierowców złożony algorytm ocenia czy pokonują oni trasy we właściwym czasie. Zdjęcie położonej w razie nieobecności odbiorcy paczki, pozwala ocenić czy kurier nie zlekceważył prośby klienta.
Automatyczne wyznaczenie optymalnej trasy dla kuriera wcale nie jest łatwe jeśli wziąć pod uwagę że powinny być on – line, w czasie rzeczywistym uwzględniane informacje o stanie ruchu na drogach oraz zarejestrowane informacje historyczne o korkach i spowolnieniach na drogach w określonych porach dnia.
W grudniu 2020 demokratyczny senator stanu Delaware USA Chris Coons, przedstawił ustawę Algorithmic Fairness Act. Wymagałaby ona od Federalnej Komisji Handlu stworzenia zasad, które zapewnią sprawiedliwe wykorzystanie algorytmów, a osoby, których dotyczą ich decyzje, będą o tym informowane i będą miały możliwość wyjaśnienia swojej sytuacji. Propozycja nie jest jednak dalej procedowana i na razie oczekuje.

 Bardzo użyteczne były i nadal są dalmierze laserowe. LIDAR czyli  "Light Detection and Ranging" lub "laser imaging, detection, and ranging" to laserowy skaner 3-D. Chociaż stosowane już długo, popularność zyskały w związku z autonomicznymi samochodami. Lidar dostarcza danych do:
-Projektowania przebiegu tras drogowych, kolejowych, tuneli, rurociągów, linii wysokiego napięcia, systemów przeciwpowodziowych i nawadniających
-Optymalnego usytuowania wiatraków farm i pól elektrowni z panelami PV 
-Projektowania zabudowy terenu na podstawie jego mapy 3-D
-Wykonania map zalewowych i map terenów podmokłych  
-Pomiaru objętości hałd i wysypisk śmieci
-Pomiar powierzchni zaśnieżonych i zalodzonych
-Pomiar objętości biomasy lasu:  wysokość drzew, średnica koron, gęstość zalesienia
-Pomiarów hydrograficznych do głębokości 50-100 m
-Celów militarnych
-Do górnictwa
-Fizyce i astronomii
-Razem z kamerami i innymi sensorami do pojazdów autonomicznych i robotów

Skaner Lidar-a może być mechaniczny lub mikromechaniczny. Użyteczne są też macierz fazowe laserów lub częściej detektorów. Najlepszymi odbiornikami odbitego impulsu światła są nadal fotopowielacza ale straciły popularność poza drogimi zastosowaniami. Bardzo dobre są też fotodiody lawinowe. 
Ceny Lidar-ów szybko spadają. Dawna cena lidar-a do samochodu autonomicznego na poziomie 50 tysięcy dolarów spadnie w ciągu nadchodzących lat do około 200-500 dolarów. Koncerny mikroelektroniczne już oferują odpowiednie układy scalone. Wykonanie lidar-a bardzo się uprości.

Światowym liderem w dziedzinie inwestycji infrastrukturalnych są Chiny. Nie jest żadną tajemnicą że w ich projektowaniu używane są nowe technologie i inteligentne programy na silnych komputerach. W Polsce są problemy ze zbudowaniem drogi na łatwym terenie a Jedwabny Szlak ( to jest bardziej hasło niż konkretnie wyznaczone trasy ) ma biec przez bardzo trudne tereny górskie z ogromną ilością mostów i tuneli. Budowa musi być podjęta jak najszybciej po decyzjach politycznych państw przez które mają przebiegać Jedwabne szlaki. Stąd projektowanie musi być zautomatyzowane bowiem jest to kwestia życia lub śmierci projektu.
Zachód wobec projektów Jedwabnego Szlaku stawia przeszkody starając się antagonizować państwa z możliwymi liniami Jedwabnego Szlaku z Chinami. Staje się jednak oczywiste ze Zachód niczego w zmian za JS nie wybuduje bowiem nawet nie produkuje już gigantycznej ilości potrzebnej stali i cementu nie mówiąc o możliwości ich transportu i zdolnościach wykonawczych.
Mocno w lipcu 2021 świętowano Stulecie Komunistycznej Partii Chin.  W ogromnej akcji PR  otwarty został m.in. ostatni odcinek 2822 kilometrowej drogi ekspresowej Pekin - Xinjiang i na całej długości pojawiły się samochody.
Chiński prezydent przemawiając otwarcie powiedział:
„Chińczycy nigdy nie pozwolą, żeby obce siły nas zastraszały, prześladowały i zniewalały”
Na stulecie budowanych jest kolejne ponad 100 silosów, które mają przechowywać chińskie termonuklearne ICBM-y. Wojenny sposób pokonania Chin przez USA staje się coraz bardzo ryzykowny.
W wojnie obronnej zostanie użyta broń jądrowa i biologiczna ! USA mają do zaoferowaniu światu, a zwłaszcza Polsce, tylko wojnę !

Elektronika analogowa i cyfrowa, cywilna i militarna czasem niewiele się różnią lub są te same.
W samolotach cywilnych i wojskowych Fly-By-Wire ( FBW ) stosowane są systemy redundantne lub połowicznie redundantne. W małych samolotach po awarii elektroniki pilot można przejąć sterowanie mechaniczne organami wykonawczymi. Sensory z reguły są zdwojone. Podstawowym sensorem w lotnictwie były i nadal są indukcyjne czujniki LVDT czyli Linear Variable Differential Transformers, które już mają swoje lata ale są sprawdzone i niezawodne co jest bardzo istotne.
http://matusiakj.blogspot.com/2016/07/archiwum-sensory-2.html
http://matusiakj.blogspot.com/2016/07/archiwum-pressure-sensor-with-lvdt.html
Na schemacie [ za NS ] pokazano „Force - Balanced Pendulus Accelerometer” z użyciem wahadełka i LVDT ze stabilizacją temperatury. Odchylenie wahadełka likwiduje pętla ujemnego sprzężenia zwrotnego prądem płynącym przez solenoid.

Na zdjęciu pokazano obecne lotnicze sensory LVDT koncernu Honeywell.   

Ich zastosowania w systemach samolotów:
„Primary and secondary flight controls (PFC/SFC) – Flap, slat, and spoiler position
Engine mechanisms and valves
Nose-wheel steering
Pilot controls”
Ale lotniczych zastosowań sensorów LVDT jest więcej. Są one stosowane przez wszystkich producentów lotniczych. Przemysł lotniczy PRL oczywiście produkował sensory LVDT i kondycjonery sygnału do nich.

Procesory w redundantnych systemach sterowania samolotu fly-by-wire  stosowane są dopiero od lat osiemdziesiątych. Mimo iż na schemacie blokowym systemu lotu AFCS samolotu F-15CD ( produkcja od 1986, jest to maszyna większa i dużo silniejsza bojowo od rodziny F-16 ) użyto w kanałach sterowani nazwy „computer” to fizycznie skrzynki torów sterowania zawierają elektronikę analogową i proste układy logiczne, pokazane zresztą na schematach. Ale ten samolot „przewagi powietrznej” oczywiście ma też komputery w potocznym znaczeniu tego słowa. Wcześnie zastosowano cyfrowe przetwarzanie DSP sygnałów z dobrego radaru czyniąc z tego samolotu bardzo skutecznego myśliwego.

Wbudowane sensory LVDT zastosowano także w „Rate Gyro” i „Inertial Navigation Unit”.
Podstawową dynamiką samolotu i rakiety na przykładach zajmiemy się dalej. Nie są to teraz obiekty trudne w sterowaniu a to dlatego że temat rozebrano na detale i przećwiczono  już dawno temu. 
Pierwszym cywilnym samolotem FBW był udany Airbus A320. Pracujące równolegle, kompletnie różne i niezależne komputery sterujące wykonano na procesorach Intel i Motorola. Dwa niezależne zespoły programistów używały kompilatorów Pascal i C. O ile zastosowanie rozwiązania FBW w tym samolocie nie było konieczne bo jest on stateczny  to na przykład jest konieczne w  aerodynamicznie naturalnie mało statecznym systemie jak  latające skrzydło nie”wykrywalnego” dla radaru bombowca strategicznego Northrop B-2 Spirit.

Obecnie praktycznie wszystkie mikrokontrolery mają wbudowany cyfrowy układ Watchdog resetujący procesor przy utracie ścieżki logicznej programu. W zastosowaniach krytycznych można do samokontroli użyć dodatkowego zewnętrznego układu analogowego. Także peryferia mogą się nawzajem kontrolować jak na przykład w systemie monitoringu napięć cel akumulatorów Litowo - Polimerowych gdzie pomiary napięć z grup cel zachodzą o jeden sygnał na siebie. 
Tam gdzie nie ma w systemie redundantnym człowieka bardzo użyteczna jest w programowych pętlach regulacji idea regulatorów krokowych z sygnałem wyjściowym +1,0,-1. Sterujące sygnały logiczne z trzech lub więcej różnych „komputerów” podane są do prostego logicznego układu głosującego odrzucającego wadliwe rozkazy pochodzące z uszkodzonego systemu. „Odrzucony” jest informowany o odrzuceniu i jeśli choć trochę jest sprawny szuka swojej wady. Gdy dojdzie do wniosku że uszkodzony jest określony sensor weźmie sygnał z innego sensora i gdy głosowania po zmianie konfiguracji wypadną pomyślnie wraca do zespołowej pracy. Sonda kosmiczna po 20 latach samotnej podróży może mieć całkiem sporo uszkodzeń i pozostawać sprawna w swoim dziele eksploracji kosmosu. 
Samolotowy Joystick w każdym kanale ma dwa przełączniki ( jak na schemacie ), każdy z wyjściem +1,0,-1. Na przykład zwiększenie wychylenie kierunku steru w lewo , prawo i bez zmiany (!) akcji.  Sprzeczność sygnałów podnosi Alarm a w tym czasie rozkazy są bezpiecznie ignorowane aż do zmiany konfiguracji.
„Wadą” regulacji krokowej jest ograniczona szybkość zmian organu wykonawczego ale w przypadku samolotu jest to raczej zaleta bowiem ogranicza wibracje i rezonanse struktury samolotu jakie miałyby miejsce przy skokowych zmianach położenia sterów i mechaniki skrzydeł.   

  Ilość tranzystorów w układzie scalonym rośnie od momentu jego wynalezienia. Ogólnoświatową popularność zdobyły układy logiczne TTL koncernu Texas Instruments. W rodzinie TTL podstawową bramką jest NAND. Ale już w funktorach AND-OR i EXOR oraz przerzutnikach zastosowano nie - ortodoksyjne rozwiązania wychodząc poza wariacje bramki NAND. Proste bramki wewnętrzne były 2-3 krotnie szybsze niż bramki z wyjściem na zewnątrz. Kolejne rozwiązania układowe zastosowano w pamięciach RAM i ROM. TI podawał schemat blokowy i ideowy układów aż do 4 bitowego układu ALU 74181 z 1969 roku  gdzie podał tylko schemat logiczny nie podając nawet ile układ ma tranzystorów.
Szczególnie dużą elastyczność w kompozycji układów logicznych i mieszanych ma technologia CMOS i tym zajmiemy się osobno. Sygnalizując – pionier w dziedzinie scalania CMOS, koncern  HP  w pierwszym w świecie ( 1976) mikroprocesorze 16 bitowym w ALU zastosował szybki układ przeniesień mający w dodatku tylko połowę tranzystorów tego co układ ortodoksyjny. 

Dużą popularność zdobyły układy analogowe począwszy od wzmacniaczy operacyjnych, komparatorów i regulatorów napięcia po dedykowane do aplikacji układy złożone. Publikowano ich wewnętrzne schematy a nawet mikrofotografie chipów z objaśnieniami. Jako układy scalone produkowano skomplikowane wzmacniacze operacyjne, nierzadko o bardzo wysokich parametrach. Wzmacniacze i komparatory jako elementy układu wielofunkcyjnego były znacznie prostsze.
Podstawą kompozycji układów  analogowych są pary różnicowe, lustra prądowe i źródła prądowe.
Bardzo silny kiedyś Philips zaprzestał podawania schematów złożonych układów do rozwiązań R-TVC gdy ilość tranzystorów orientacyjnie przekroczyła 100 ale nadal można było się domyśleć jak wygląda schemat układu scalonego i taki układ wykonać.

Systemy profesjonalne miały zasilanie do części analogowej +-15V a do cyfrowej 5V. Przy tak dużym napięciu zasilania zakres wejściowego napięcia wspólnego i zakres napięcia wyjściowego wzmacniaczy były mało istotne. Zakresy te poszerzono dopiero w układach do zasilania napięciem 5V a później mniejszym. Fizycznie częstotliwość graniczna tranzystorów bipolarnych jest circa odwrotnie proporcjonalna do ich napięcia przebicia Uceo. Stąd szybkie układy analogowe z tranzystorami o małych napięciach Uceo mają małe napięcia zasilania.
Ponieważ zakres napięcia wyjściowego jest proporcjonalny do napięcia zasilania duże napięcia są korzystne dla wzmacniaczy instrumentalnych z precyzyjnymi rezystorami gdzie tłumienie sygnału wspólnego CMRR jest proporcjonalne do wzmocnienia i w integratorach, głównie regulatorów PI-PID. Drugie zastosowanie można już pominąć. 
Na rysunku pokazano schemat blokowy popularnego do dzisiaj układu do sterowania kluczy SMPS SG3525A a dalej schemat jego wewnętrznego wzmacniacza operacyjnego, oscylatora i układów wyjściowych „mocy”.
Jak widać wzmacniacz operacyjny i pozostałe realizacje są optymalnie bardzo proste !

Także  optymalnie oszczędne są realizacje podobnego układu TL494 stosowanego bardzo długo w zasilaczach komputerów PC. Scalone źródła napięcia odniesienia są typu Band Gap. Ponieważ funkcja dryftu temperaturowego napięcia układu Band Gap jest „paraboliczna”  można dodać człon kompensujący schodząc z dryftem poniżej 1 ppm/C co jest rzadko potrzebne.

Znany jest od dawna jedynie schemat wewnętrzny 4 bitowego mikroprocesora  4004 Intel. Natomiast w prasie naukowej omawiano na bieżąco konstrukcje bloków coraz bardziej skomplikowanych mikroprocesorów oraz fizykę procesu produkcyjnego.

Wydajne mikrokontrolery już w latach osiemdziesiątych miały przetworniki analogowo – cyfrowe ADC z wejściowym multiplekserem.  Z czasem dodano wzmacniacz instrumentalny o wybieranym programowo wzmocnieniu PGA. Pozwala to znacznie uprościć układ kondycjonujący sygnały z sensorów. Ponieważ układy CMOS mają duży szum typu 1/F i duże napięcia niezrównoważenia norma jest autorównoważenie.

Koncern IBM algorytmy do projektowania płytek drukowanych stworzył i zastosował już na początku lat sześćdziesiątych i to była jedna z przewag, które pozwoliły mu aż tak mocno odskoczyć w przód od konkurencji.  Bardzo skomplikowane „szycie” przewodami połączeń mnóstwa gniazd w szafach skomputeryzowano i  zautomatyzowano w IBM już pod koniec lat pięćdziesiątych. IBM szeroko u siebie w projektowaniu i produkcji stosował swoje komputery !
Dla odmiany w programach do projektowania płyt drukowanych PCB na komputery PC „cała para poszła w gwizdek”. Są to programy edytorów graficznych ale bez mózgu czyli owych algorytmów. Gdy automatycznie zaprojektujemy ścieżki PCB to potem kiepski projekt będziemy korygować dwa razy dłużej niż samemu robiąc projekt.
Na tym tle widać wielkość osiągnięć Amazona, który w swoich programach dał algorytmy czyli myślący „mózg” !

Znanych jest wiele rozwiązań układu napięcia odniesienia Band Gap. Może on być wykonany na tranzystorach NPN lub NPN i PNP lub na tranzystorach N i P układu CMOS.
Na schemacie pokazano pół dydaktyczny układ z bardzo mocno niezrównoważoną „parą” tranzystorów T1, T2 gdzie T1 jest 4 razy większy od T2. Wzmacniacz  operacyjny zapewnia ze prądu kolektorów obu tranzystorów płynąć rezystorami R są takie same. Przy odpowiednim wyborze rezystora R2 suma prądów obu tranzystorów rośnie liniowo z temperaturą i tak samo rośnie napięcie na rezystorze R1. Napięcie Ube tranzystora T2 spada liniowo z temperatura i przy odpowiednim rezystorze R2 współczynnik temperaturowy napięcia wyjściowego będącego sumą obu jest zerowy przy temperaturze To. Temperaturę To najczęściej wybiera się taką jaka jest spodziewana temperatura pracy układu scalonego w przedziale 25 - 50C. „Parabola” napięcia wyjściowego w funkcji temperatury podana jest w Data Sheet każdego układu scalonego.
Jeśli chcemy użyć typowej pary tranzystorów T1, T2 o takiej samej powierzchni to dajemy w miejsce równych rezystorów R dwa mocno różne rezystory.

Analiza prowadzi do wniosku że współczynnik temperaturowy napięcia wyjściowego i napięcie wyjściowe  wynoszą ( Ug dla krzemu wynosi 1.208 V):

Funkcja napięcia nie jest paraboliczna w tym sensie że ma czynnik kwadratowy ale jest w niej logarytm dający efektywnie graficzny kształt paraboliczny wykresu.

Łatwo jest też zaaranżować referencyjne źródło prądowe:

W układzie na schemacie źródła prądowego zamiast T1 i T2 dano szeregowo po dwa tranzystory ale w idei działania nic się nie zmieniło. Dodany tranzystor T5 z odpowiednim rezystorem R3 kompensują paraboliczny dryft układu Band Gap i przy optymalizacji dryft prądu spada poniżej 0.5 ppm/C co wystarcza w każdym zastosowaniu, nawet najbardziej wymyślnym. Oczywiście tranzystory muszą być mocno sprzężone cieplnie. 

Zwykle w układach scalonych prądy licznych źródeł prądowych mają spory dryft temperaturowy ale wszystkie taki sam dryft. Są jednak konieczne wyjątki. Dla małego dryftu temperaturowego napięcia niezrównoważenia para różnicowa tranzystorów JFet wzmacniacza operacyjnego musi mieć bardzo stabilne temperaturowo prądy obu źródeł tranzystorów. Stosowane jest źródło napięcia odniesienia Band Gap i odpowiednia polaryzacja tranzystorów źródeł prądowych obu JFetów.

Na schemacie ( SPICE ) pokazano źródło napięcia ( M10, M12, M13, M14, M15) do zasilania bramek tranzystorów źródeł prądowych i schemat prostego wzmacniacza operacyjnego CMOS. Idea źródła jest w przybliżeniu taka  jak na tranzystorach bipolarnych NPN i PNP. Zauważmy że źródło napięcia niekonieczne musi wystartować ! Tranzystor P M5 źródła prądowego zasila wejściową parę różnicową M1, M2 z desymetryzującym lustrem prądowym na tranzystorach N M3 i M4. Tranzystor źródła M5 prądowego zasila wyjściowy stopień napięciowy na tranzystorze M7 z kompensacja Millera. Takie proste wzmacniacze operacyjne zastosowano na przykład w serii udanych układów przetworników ADC / mierników DVM rodziny ICL7106,7,9.... Zaletą jest szeroki zakres napięcia wyjściowego Rail to Rail ale wadą mała wydajność prądowa limitowana dla prądu wypływającego prądem źródła M5. Nie zawsze jednak duży prąd wyjściowy jest potrzebny.
Stosując, tam gdzie można, zamiast pojedynczych tranzystorów, kaskody uzyskuje się powiększenie wzmocnienia i polepszenie liniowości. Bez kompensującej pojemności Millera w stopniu napięciowym otrzymuje się komparator.

Sprawdzenie
1.Rozdzielczość przetworników ADC mikrokontrolerów jest zwykle 10 / 12 bitowa. Gdy przekroczymy zakres napięć 0..Aref wejściowe diody obetną sygnał ale przetwornik normalnie pracuje i przesterowany daje liczby 0 i 1023 / 4095. Mikrokontroler otrzymuje próbki napięć sieciowych z offsetem i rezystory wejściowe są tak zeskalowane że zakresowi ADC odpowiada szczytowe sinusoidalne napięcia sieciowe 250Vac. W sytuacji awaryjnej napięcie może być jednak większe ale nie musi być wtedy dokładnie mierzone.  Podaj w miarę prosty algorytm wyliczenia wartości napięcia przy przesterowaniach z próbek. Czas okresu sinusoidy w interwałach próbkowania  jest już wyliczony i znany.
2.Wylicz wartość rezystora R3 kompensującego paraboliczny dryft temperaturowy ( odchylenie  równomiernie faliste jak Czebyszewa ) układu źródła prądowego Band Gap ze wzmacniaczem operacyjnym przy pozostałych rezystorach podanych na schemacie.
3.Zaproponuj schemat kompensacji parabolicznego dryftu temperaturowego dowolnego ( wybranego przez siebie ) układu źródła napięciowego Band Gap
4.Narysuj schemat prostego wzmacniacza operacyjnego CMOS z kaskodami tranzystorów i dwoma pomocniczymi napięciami polaryzacji tranzystorów N i P kaskody.
5.Fotodiody lawinowe ( dane w pdf  ) rodziny C309(02 i 21) są już produkowane 30 lat. „ideal for a wide range of applications, including LIDAR, range-finding, small-signal fluorescence, photon counting and bar code scanning.” Fotodioda obiera sygnał lasera zmodulowany sinusoidalnie o częstotliwości 16 MHz. W temperaturze pokojowej pracuje ze wzmocnieniem powielania ca 80 razy z napięciem Udc około 210Vdc na które jest nałożony sygnał sinusoidalny heterodyny o częstotliwości 15,996 MHz czyli różny o 4 KHz od sygnału odbieranego. Z powodu silnej nieliniowości fotodiody lawinowej jest ona od razu mieszaczem w odbiorze superheterodynowym i daje sygnał o częstotliwości 4 KHz podany do selektywnego wzmacniacza filtru RC  i dalszego procesingu. Jaka jest optymalna wartość napięcia heterodyny ? 


Ćwiczenie

1.Na dwóch tranzystorach z układu scalonego UL1111 i na wzmacniaczu operacyjnym  wykonano źródło napięciowe Band Gap z typowym schematem. Przy rezystorach kolektorowych pary 220K i 2.2M prądy tranzystorów różnią się 10 razy z czego wynika wartość rezystora R2 w emiterze Q2. W temperaturze pokojowej 25C,  kT/q=25.7 mV i spadek napięcia na rezystorze R2 wynosi 25.7 mV x ln 10 = 59.18 mV co przy prądzie Q2 1.056 uA daje zastosowany rezystor R2= 56 K.
Po zmierzeniu DVM napięcia Ube tranzystora Q1 ( bez przestawiania ustawionego PR, uwaga na zakłócenia przy pomiarach ! ) wylicz wartość R1 i napięcie wyjściowe dla zerowego współczynnika temperaturowego napięcia odniesienia przy temperaturze 25C. Ponieważ jako R1 zastosowano potencjometr PR ( bez zasilania można zmierzyć DVM jego rezystancje ) używając suszarki do włosów jako nagrzewnicy zweryfikuj praktycznie poprawność wyliczenia.
Wzmacniacz operacyjny z kondensatorami C1 i C2 tworzy różnicowy integrator.   
-Jakie zalety ma taka kompensacja częstotliwościowa pętli ujemnego sprzężenia zwrotnego zawierającego mocno nie zrównoważaną parę różnicową.
-Jakie warunki muszą być spełnione aby układ wystartował do normalnej pracy

2.Na dyskretnych tranzystorach Mosfet N-BSS89 i P-BSS92 w obudowach TO92 ( dostępne pliki pdf dla nich z danymi, należy przyjąć dla małych prądów że transkonduktacja jest proporcjonalna do pierwiastka z małego prądu drenu, jeszcze możliwego do oczytania z wykresu ) wykonano prosty wzmacniacz operacyjny CMOS według omówionego schematu ale prąd źródeł 100 uA ( z zastosowanym napięciem zasilania +-10V ) wyznacza tranzystor P1 i rezystor a nie bardziej złożone źródło. Dla minimalizacji dryftu cieplnego i polepszenia sprzężenia cieplnego nóżki „par” tranzystorów zlutowano i wspólnie okręcono łepki drutem.
-Ile razy mniejsza jest transkonduktacja tej wejściowej pary różnicowej od transkonduktacji pary bipolarnej z tym samym prądem 
-Oblicz ( papier ołówek i/lub program symulacyjny ) w przybliżeniu pasmo przenoszenia wzmacniacza CMOS w narysowanej konfiguracji nieodwracającej o wzmocnieniu ca 10 i potwierdź z pomocą generatora i oscyloskopu z sondą pomiarową.

3.Tranzystor bipolarny mocy w obudowie TO220 ( parametry termiczne obudowy w pliku pdf ) zasilany jest C-E z regulowanego zasilacza krzyżowego. Ma rezystor dołączony do B-C i pobiera prąd rosnący z temperaturą w miarę swojego nagrzewania. II przebicie nie zachodzi.
Po wyskalowaniu pirometru na gotującym się czajniku z wodą i na lutownicy z termoparą  oceń przy jakiej mocy / temperaturze / napięciu Ube  tranzystor uszkodzi się po minucie, kilku minutach silnego przegrzewania.