Mieszkanie i ogrzewanie: Cywilizacja i energia

 Mieszkanie i ogrzewanie: Cywilizacja i energia

 Pracujacy fizycznie sprawny mezczyzna oddaje moc do 100 W  przez 6 godzin. Jego moc szczytowa jest jednak duzo wieksza.  Czlowiek uzywal tez mocy zwierzat. Glownie  konia (moc ciagla jeden kon mechaniczny)  i wola.
Sila wiatru w napedzala juz starozytnosci zagle a pozniej  w Europie pojawil sie wiatrak. W czasie kryzysu energetycznego powstalo w USA wiele duzych wiatrakow napedzajacych generatory elektryczne ale po wycofaniu dotacji wszystkie zamknieto. Turbina duzego wiatraka o duzej mocy musi byc wykonana z materialow lekkich a ich produkcja jest bardzo energochlonna a one sa drogie. Turbine optymalizuje sie podobnie jak skrzydlo samolotu, ktore jest drogie.
Moc kola wodnego jest niewielka. Sa na Ziemi miejsca na hydroelektrownie o moc do 30 tysiecy megawatow. Na calej Ziemi wiekszosc hydro potencjalu jest niewykorzystana. Niestety potencjal hydroelektryczny Polski jest maly.
Duze nadzieje laczono z energetyka jadrowa. Konstrukcja koniecznych w malo uciazliwym systemie rektorow szybkich stwarza jednak ogromne problemy.
Od konca XVIII wieku zaczynaja dominowac w przemysle i transporcie silniki cieplne. Poczatkowo maszyna parowa a znacznie pozniej turbina parowa.
Najwazniejszym towarem w handlu miedzynarodowym jest ropa naftowa bedaca paliwem i najwazniejszym surowcem dla przemyslu.  

 Po II Wojnie Swiatowej uniwersalna  legitymacja do sprawowania wladzy dla wszystkich rzadow, faktycznie niezaleznie od ustroju, stal sie wzrost gospodarczy przekladajacy sie tez na rozwoj spoleczny i rosnacy poziom zycia.  
Zauwazalny statystycznie wzrost gospodarczy okolo 0.5% rocznie rozpoczal sie w polowie XVIII wieku w Anglii ale podskorne procesy przygotowujace grunt pod rozwoj  trwaly juz od sredniowiecza. Imperium Brytyjskie zgromadzilo sporo kapitalu z rabunku kolonii. W Anglii jako pierwszym panstwie swiata stopniowo rozpoczely sie rzady prawa. Sciecie krola Karola I w 1649 roku bylo demonstracja tego ze arbitralnosc wladzy musi miec nieprzekraczalne granice. Rodzacy sie kapitalizm potrzebowal przewidywalnosci, stabilnosci i ochrony wlasnosci oraz panstwowej egzekucji umow ( sady i komornicy oraz wiezienie ) gdy strona umowy byla nieuczciwa.
W Angli tez najwczesniej zasada kompetencji i przydatnosci w sluzbie publicznej zastapila instytucjonalny nepotyzm dalej trwajacy w innych panstwach.

System gospodarczy zaspokaja ostatecznie bezposrednio i posrednio wszelkie potrzeby populacji.
Aby wybudowac dom trzeba uzyc maszyn ( trzeba je wczesniej wyprodukowac lub zaimportowac za srodki z nadwyzki eksportowej ...) do robot ziemnych, zbudowac infrastrukture i w koncu zbudowac sam dom. Potrzeba cementu, kruszyw, ceramiki,  stali, stolarki i wszystkiego do instalacji obecnych w domu. Produkcja materialow budowlanych wymaga paliw i energi elektrycznej. Energie w roznej postaci konsumuje transport i maszyny budowlane.
System gospodarczy i przeplywy w nim sa skomplikowane. Im gospodarka jest nowoczesniejsza tym jest bardziej skomplikowana i zroznicowana.
Przecietny nominalny ( liczony w dolarach czy innej wymienialnej  "twardej" walucie ) dochod Per Capita (PC) jest w swiecie proporcjonalny do poziomu technologicznego gospodarki, zwlaszcza w sektorze dobr handlowalnych miedzynarodowo.  
Z tego powodu za ta sama prace, na przyklad kierowcy autobusu, nauczyciela czy fryzjera, rozpietosc plac nominalnych ( liczonych w dolarach ) w swiecie przekracza 30 razy.  
Odkrywane rozne zaleznosci ekonometryczne istnieja tylko w okreslonej historycznie zachodniej gospodarce. Po pewnym czasie znikaja lub nawet sie odwracaja. Znakomicie dzialajacy przez cwiec wieku po wojnie Keynesizm wobec skokowego wzrost cen ropy naftowej doprowadzil do stagflacji.   
Jednoczesnie zakonczyl na Zachodzie zywot Fordyzm.
Aby populacji zapewnic bezpieczenstwo zewnetrzne trzeba produkowac bron i utrzymywac w sprawnosci wojsko.  Wydatki te negatywnie oddzialywuja na poziom zycia i tempo wzrostu gospodarczego ale moga one w gospodarce rynkowej stablizowac koniunkture.  Sa jednak konieczne aby nie stac sie ofiara napadu zbrojnego. Duza czesc technologii jest podwojnego zastosowania czyli cywilno - militarnego i wydatki na jej rozwoj nie sa w 100 % jalowe.     

Od polowy XVIII wieku rozwoj gospodarczy napedzany coraz bardziej byl i jest paliwem kopalnym - weglem. Energia jest jedna z najwazniejszych potrzeb materialnych czlowieka. Do chwili obecnej rozwoj cywilizacji napedzany jest energia z paliw kopalnych mimo iz rokowania dla energetyki jadrowej sa dobre. Ropa naftowa i gaz ziemny sa rownolegle najwazniejszym surowcem dla bardzo rozbudowanej petrochemi i dalej chemii.
Wielkie szanse stwarzaja energetyce jadrowej bardzo trudne technologicznie reaktory powielajace dajace szanse na zaspokojanie w energie elektryczna i cieplna z wydobytego uranu ( Takze inne pierwiastki naturalne jak Tor. Pluton nie wystepuje w naturze  ) setkami lat. Cywilna energia z reakcji termojadrowej na razie pozostaje w sferze fantazji. Wiele wskazuje na to ze w dziedzinie energetyki wielkie, epokowe wynalazki sa juz za nami co oczywiscie nie wyklucza dalszego doskonalenie projektow i technologii.

W dwudziestoleciu 1950-1970 srednioroczny przyrost produkcji energi pierwotnej wyniosl w swiecie bezprecedensowe 4.92 %. Szybki byl wzrost konsumpcji ropy naftowej a wydobycie wegla kamiennego roslo wolniej lub stagnowalo lub bylo ograniczane. W czasie kryzysu naftowego w 1973-1974 w cenach biezacych barylka ropy naftowej zdrozala z okolo 2.6 na 11 dolarow co wywolalo kryzys gospodarczy a z drugiej strony spowodowalo uruchomienie procesu szybkiej modernizacji technologicznej w kierunku energooszczednosci zachodniego przemyslu. Energochlonnosc produkcji w okresie 1973-1982 zmniejszono o okolo 20% ale zmniejszono tez straty energi i jej marnotrawstwo.
Pojawily sie glosy podnoszace ograniczonosc zasobow ropy naftowej  i innych darow natury. Niestety gospodarke Polska cechuje wysoka energochlonnosc w czesci bedaca pochodna "struktury weglowej" ze zbyt malym udzialem ropy i gazu ziemnego oraz niekorzystna struktura produkcji oraz przestarzalosc przemyslu ciezkiego. W Polsce stosowane sa dotowane, urzedowe ceny nosnikow energii i energii elektrycznej. Niskie ceny nie mobilizuja do modernizacji technologicznej i sa tez powodem marnotrawstwa.  
Na przelomie lat 1980-81 w czasie II Kryzysu naftowego  ropa zdrozala do okolo 36 dolarow za barylke.  Przychody z eksportu przez Polske wegla kamiennego byly wtedy mniejsze niz wydatki na import ropy i gazu ziemnego  !
Zasoby surowcow energetycznych sa na Ziemi rozmieszczone bardzo nierowno.

Szybkosc wzrostu gospodarczego byla i jest bardzo rozna w krajach swiata.  Ambicje modernizacyjne wyrazaja prawie wszystkie rzady swiata ale realna modernizacja ma miejsce tylko w niewielu krajach. Kraje ktore tak jak Polska wziely wielkie dolarowe kredyty na modernizacje i rozwoj, obecnie sa stagnujacymi niewyplacalnymi dluznikami, ktorych los maja w rekach wierzyciele.  

Wzrasta liczba urzadzen majacych wbudowana rozna elektronike. W zasadzie juz obecnie nie mozna na rynku swiatowym sprzedac nowoczesnego ( = po dobrej cenie z wysoka marza producenta ) urzadzenia bez elektroniki. Chociaz nawet w zachodnim przemysle pracujaca wiekszosc stanowia maszyny bez sterowania "komputerowego" to wartosciowo udzial maszyn ze sterowaniem CNC lub "komputerowym" zbliza sie do polowy sprzedazy.  
Pierwszy robot przemyslowy z napedami elektrycznymi wypuscila  szwedzka ( nasz bardzo bogaty i innowacyjny sasiad od polnocy ) Asea w 1974 roku. Jest to wiec produkt bardzo mlody. Mimo iz sprzedaz robotow nie jest duza to jej  dynamika jest wysoka i obiecujaca. Roboty sa alternatywa do pracy ludzkiej i z tego powodu na pewno nie predko zawitaja w wiekszej ilosci do Polski gdzie wynagrodzenie za prace liczone w dolarach jest niesamowicie tanie.  Cena robota rosnie wraz z jego udzwigiem i zasiegiem. Dla najwiekszych jednostek moze ona przekraczac 200 tysiecy dolarow.  Jednak edukacyjne roboty Mitsubishi o udzwigu rzedu pol kilograma sa relatywnie tanie.
    
Cywilizacja przemyslowa zwiekszyla dlugosc zycia przede wszystkim mieszkancow panstw bogatych. Jeszcze w XIX wieku zylo sie krotko jak na obecne standardy ale postep byl juz wtedy znaczny. Pod koniec XIX wieku w bogatej Europie Zachodniej osoby po czterdziestce byly uwazane  za "starsze". Na poczatku XX wieku srednia dlugosc zycia w bogatych USA wynosila az 47 lat. W cofajacej sie cywilizacyjnie nedznej sanacyjnej Polsce w 1933 roku przecietna dlugosc zycia wynosila 39 lat. W 1938 roku w Polsce bylo zaledwie 12239 lekarzy z czego 32 % wyznania Mojzeszowego. W poludniowo wschodniej Polsce kresowej lekarzy praktycznie nie bylo wcale a dostep do nich dla przecietnego mieszkanca byl  wykluczony ekonomicznie.  
Przed pierwsza wojna swiatowa na Zachodzie smiertelnosc niemowlat osiagala czasami ( zwykle byla juz mniejsza ) poziom az 25%. Jednym z najwazniejszych  powodow zgonow byla biegunka. Doktor Ernst Moro opracowal proste i skuteczne lekarstwo, ratujac tym miliony dzieci. Zupe marchewkowa sklada sie z  500 g marchwi, 1 l wody i odrobiny soli. Marchew gotowano  przez 90 minut i po odlaniu wody robiono marchewkowa papke, dodajac sol i uzupelniajac wrzaca woda do uzyskania odpowiedniej gestosci zupy. Dzieki zupie marchewkowej umieralnosc i problemy jelitowe u dzieci bardzo zmalaly. Pozniejsze badania nad wlasciwosciami zupy jako leku wykazaly, ze oligosacharydy znajdujace sie w zupie marchewkowej zapobiegaly przywieraniu bakterii do scian jelita, dzieki czemu biegunka ustawala.
Wydluzenie dlugosci zycia to zasluga lepszego wyzywienie, rewolucji wodno - kanalizacyjno - higieniczej, lepszych mieszkan i elektrycznosci. Wszystko to zwiazane jest z paliwami i energia. Oczywiscie ogrzane i naslonecznione mieszkania sprzyjaja zdrowiu mieszkancow chocby dlatego ze promieniowanie ultrafioletowe UV obecne w promieniowaniu Slonca zabija bakterie i wirusy. Oczywiscie wplyw medycyny tez byl istotny ale nie warto go ogolnie przeceniac. Antybiotyki pomagaja walczyc z bakteriami ale najistotniejsza jest odpornosc silnego, ogolnie zdrowego organizmu. Przeciwko rownie groznym wirusom nie zadnych lekow  a organizm sobie z nimi radzi. Sprawne systemy wodno - kanalizacyjne z oczyszczalniami sciekow oraz opieka zdrowotna pozwolily bardzo mocno zredukowac ilosc osob zakazonych pasozytami na Zachodzie. Polska pod tym wzgledem jest niestety w polowie drogi miedzy III Swiatem a Zachodem. Zakazenie pasozytami nagatywnie rzutuje na caly stan zdrowia osoby i populacji.
Choroby cywilizacyjne sa przeszkoda w dalszym wzroscie sredniej dlugosci trwania zycia.
Uklad odpornosciowy czlowieka musi byc stale wystawiony na dzialanie niewielkiej ilosci bakterii i wirusow aby na biezaco trenujac nabywal odpornosci na nie. Sa wiec rozsadne granice higieny. O ile zmiana co dzien majtek i skarpet moze byc celowa to pranie swetra po dziennym uzytku bez zabrudzenia go jest nonsensem.
Spalany wegiel ma pol tablicy Mendelejewa i szkodzi zdrowiu populacji.
Dostatek zywnosci to efekt zielonej rewolucji czyli zastosowania nawozow sztucznych, pestycydow oraz lepszych genetycznie odmian roslin oraz zastapienie konia roboczego spozywajacego duzo pokarmu ( alternatywnie dla czlowieka ) silnikiem spalinowym na paliwa plynne. Do produkcji nawozow sztucznych i pestycydow podstawowym surowcem jest gaz ziemny lub ropa naftowa. Czyli postep oznaczal i oznacza energie w roznych jej postaciach !

Procesy rozwoju gospodarczo - spolecznego sa bardzo zlozone. "Zachod" jako obszar przodujacych cywilizacyjnie silnych i bogatych panstw europejskich zmienial sie na przestrzeni wiekow. Watpliwe jest obecne zaliczanie do Zachodu imperialnej niegdys Hiszpanii i Portugali, Poludniowych Wloch i Grecji.  
Wdrozenie w zycie idei wielkiego zintegrowanego systemu rolniczo - przemyslowego dalo Stanom Zjednoczonym znacznie szybszy rozwoj niz byl w Europie. W XIX wieku USA doscignely i wyprzedzily Europe Zachodnia. Wojna Trzydziestoletna strasznie dotknela, spustoszyla  tereny niemieckie. Niemcy nasladujac USA tez w drugiej polowie XIX wieku osiagnely szybki wzrost. Ich sile powiekszylo polityczne zjednoczenie Niemiec przez Bismarka. Francja byla dlugo sztucznie silna slaboscia zniszczonych Niemiec. Niemcy przed I Wojna upomnieli sie o w gruncie rzeczy nalezna im pozycje wsrod mocarstw. Doswiadczenia rozwojowe USA obserwowali tez Japonczycy gdy dynastia Meiji postanowila skutecznie ruszyc Japonie z wielowiekowej stagnacji, biedy i izolacji. Od lat piecdziesiatych niezwykle szybko i dlugo rozwija sie powojenna Japonia na ktorej teraz wzoruje sie Korea Poludniowa. Wydaje sie ze z dobrym skutkiem.
Chiny Ludowe byly zbyt zapoznione i biedne aby wprost wdrozyc doswiadczenia Japonii, ktore sa tam studiowane.
Specjalne Strefy Ekonomiczne w Chinach utworzono decyzja z  III Plenum KC KPCh jedenastej kadencji w 1979 roku. Chiny reformuja gospodarke i ostroznie otwieraja sie na obcy kapital. SSE sa wylaczone administracyjnie z terytorium ChRL i panuja tam w gospodarce inne prawa. Panstwo stwarza tam duze udogodnienia obcym inwestorom oczekujac od nich przywozu coraz nowoczesniejszej technologii. Chinska sila robocza jest bardzo tania i zdyscyplinowana. Mimo iz czesto pochodzi z prymitywnych terenow wiejskich szybko sie uczy jako ze przeciez przecietny iloraz Inteliegencji Chinczyka IQ jest troche wyzszy niz bialego czlowieka.
Powstaje pytanie czy enklawowe urynkowienia i otwarcia gospodarki daja sie  polaczyc z monopolem na wladze chinskiej partii komunistycznej.

Stlamszona stanem wojennym "Solidarnosc" oferowala tylko tepy, niebezpieczny, destrukcyjny  bunt bez zadnego realizowalnego, pozytywnego pomyslu na przyszlosc jesli nie liczyc mglistego pomyslu faktycznego przerobienia Polski w kolonie Zachodu. Sponsorowana przez CIA frakcja KOR-u w Solidarnosci miala charakter trockistowski. Stalym celem trockistow jest  wywolanie rewolucji swiatowej. Glowny ideolog  KOR-u Kuron pisal: „Caly blok sowiecki zostal gleboko wstrzasniety wydarzeniami w Polsce. Interwencja zbrojna w Polsce bedzie ostatnim aktem ZSRR. W ciagu kilkunastu miesiecy lub kilkunastu tygodni lokalne wystapienia przemienia sie w ogolnopolskie rozruchy. Wladza okupacyjna zostanie obalona przy rownoczesnym uderzeniu we wszystkie osrodki wladz i informacji w kraju”.
Inspirowane zewnetrznie dla cudzej korzysci byly juz powstania Listopadowe i Styczniowe ze znanymi fatalnymi rezultatami. Oczywistym celem USA jest oslabienie ZSRR i temu sluzylo wprowadzenie sankcji wymierzonych w Polske. Juz koniecznosc rezerwowania przez ZSRR sil do ewentualnej silowej  interwencji w Polsce mocno oslabila aktywnosc ZSRR na bliskim wschodzie.         

W zachodnich spoleczenstwach dobrobytu bez szkodliwych nadmiernych nierownosci dochodowych i majatkowych wszystkie podstawowe potrzeby ludzkie sa juz zapewnione. Tamte spoleczenstwa sa juz syte i wiecej nie zjedza bez szkody dla zdrowia czyli szkodliwej otylosci. Wzrost gospodarczy daja tylko nowe i udoskonalone produkty. Wynalezione samochod i samolot  zrewolucjonizowaly masowy transport. Istnieja  dzieki wielkiemu wydobyciu ropy naftowej. Nowosciami byly telefon, radio i telewizja a potem kolorowa telewizja. Obecnie lepsze odbiorniki TVC maja juz dekoder Teletekstu. Maja tez glowice z dwubramkowymi Mosfetami i odpowiednim mieszaczem o bardzo duzej odpornosci na intermodulacje i zdolne sa odbierac sygnal telewizji kablowej CATV z wieloma programami.
Szybkosc postepu w dziedzinach pokazuje "szybkosc uczenia" sie czyli wykladnik eksponenty. Dziedzina stali jest juz bardzo dojrzala i postep jest bardzo powolny ale nadal trwa. Pojawiaja sie ulepszone stopy stali. Na razie stal jako podstawowy material gospodarki nie ma konkurenta. Jako zlom podlega taniemu przetworzeniu na nowa stal ! Szybszy postep jest w dziedzinie tworzyw sztucznych. Blyskawiczny postep trwa w mikroelektronice. W wielu domach USA sa juz mikrokomputery.

U podstawy "piramidy" Maslowa sa potrzeby fizjologiczne. Jedzenie i picie to potrzeby metaboliczne wynikajace z trwania samych  funkcji zyciowych, konieczne dla przetrwanie wszystkich zwierzat i ludzi. Odziez i schronienie czyli dom  zapewniaja ochrone przed czynnikami atmosferycznymi. W czesci stref klimatycznychsa konieczne dla przezycia. Posiadanie dachu nad glowa jest podstawowa ludzka potrzeba.
Dalej sa potrzeby bezpieczenstwa, milosci i przynaleznosci, szacunku i samorealizacji.

Energia w roznych postaciach jest uzywana prawie w kazdej dziedzinie ludzkiej aktywnosci. Zuzycie energii w krajach swiata jest dobrze skorelowane z GNP ( czyli Produkt Narodowy Brutto ) Per Capita ale z wyjatkami.  ( W RWPG uzywana jest ksiegowosc Material Production System z Dochodem Narodowym, ktory zaleznie od struktury gospodarczej danego kraju jest znacznie mniejszy niz PNB ) Tylko najnowoczesniejsze, eksportowe gospodarki Japoni i NRF wylamaly sie polowicznie z tej prawidlowosci. Oba te kraje nie maja zloz ropy naftowej a w surowce naturalne sa srednio lub malo bogate. Generalnie im wieksza czesc nosnikow energi jest importowana tym wieksza jest sklonnosc krajow do oszczedzania energii i modernizacji gospodarki.

Budynki na swiecie odpowiadaja ( mowa o calym "HVAC" ) za okolo 38 %  zuzycia energii. Mniej energochlonne budynki z lepsza izolacja cieplna sa dekadami tansze w eksploatacji. Niemniej budynki musza byc wietrzone i odzyskanie ciepla z zuzytego powietrza jest mozliwe tylko z wentylacja mechaniczna i rekuperatorami. Nie sa to jednak instalacje drogie.

Na poczatku lat piecdziesiatych oddawano w Polsce do uzytku okolo 50 tysiecy mieszkan rocznie. Fasadowy socrealizm byl bardzo drogi w budowie i wybudowano w tym stylu znikoma ilosc mieszkan, glownie w Warszawie. Budownictwo mieszkaniowe z malymi zakloceniami wzroslo do 200 tysiecy na przelomie lat 60/70 i do rekordowych 284 tysiecy mieszkan w 1978 roku i od tego czasu spadlo do okolo 190 tysiecy mieszkan rocznie. Zakupione za dolarowe kredyty "fabryki domow" daly pewien przyrost produkcji ktory juz zostal odwrocony. Poniewaz brak jest czesci zamiennych do "fabryk domow" spodziewanie jest zalamanie produkcji z nich. Wykruszaja sie tez zagraniczne, specjalistyczne i drogie platformy samochodowe do transportu prefabrykatow z fabryk na budowe. Samochody tez przeciazaly stare lub prowizoryczne drogi niszczac je. Zlomowane sa tez dedykowane dzwigi o duzej nosnosci.
Na calym swiecie wlasne mieszkanie lub dom sa podstawowym kapitalem jaki ma rodzina. W Polsce jest za malo mieszkan i sa one przeludnione. Sa slabo  wyposazone w nowoczesne instalacje.
Rozpietosc cen mieszkan jest w swiecie ogromna. Od ulepionej z blota i odpadkow afrykanskiej budki do pieknego domu lub apartamentu amerykanskiego multimilionera. Aby nie gorszyc widowni kin i TV wielkie domy multimilionerow i miliarderow w filmach nie sa pokazywane a maja wielki salon, wiele sypialni, wiele duzych lazienek, obszerna biblioteke, sale kinowa, baseny, salon masazu i pieknosci, klub nocny, wielki  taras, schron no i piwnice przechowujaca zywnosc i tysiace butelek drogich win, garaze na wiele samochodow gospodarza i przyjmowanych licznie gosci gosci, stajnie na wiele koni i pomocnicze domki dla sluzby i ogrodnikow. Kompleks moze miec kilkadziesiat hektarow powierzchni.
N.B. Szkoda ze ulegaja w Polsce dewastacji liczne byle dwory i palace. Przeciez to jest kapital jak kazdy inny.

Poslugujac sie wartosciami srednimi dla krajow nie mozna zapominac o ich zroznicowaniu regionalnym m.in. w bogactwie, ktore potrafi sie bardzo dlugo utrzymywac mimo powaznych wysilkow ale je zmniejszyc. Budzet federalny Stanow Zjednoczonych ( sa one panstwem federalnym a nie unitarnym ) sluzy m.in.  do transferu srodkow miedzy stanami. Bogatsze stany placa biedniejszym stanom. W USA poszczegolne stany maja wlasne ustawodawstwo a oprocz tego funkcjonuje ogolnokrajowe ustawodawstwo federalne. W tak bogatym panstwie jak USA sa tez zaniedbane, zapoznione i biedne obszary.  

Duzym atutem Polski jest znaczna panstwowa wlasnosc ziemi pod budowana  infrastrukture, przemysl i budownictwo mieszkaniowe. Kraje Zachodu maja znaczne problemy z pozyskaniem ziemi pod te cele infrastrukturalne a planowane budzety na wykup ziemi sa wielokrotnie przekraczane podobnie jak planowane terminy wykupu. Ta panstwowa wlasnosc daje nam nieuswiadamiany atut instytucjonalny.
Opinie na temat tego czy lepsza jest wlasnosc ziemi prywatna czy panstwowa sa w swiecie podzielone. Wielka wlasnosc ziemska moze w czesci krajow III Swiata dzialac stagnacyjnie lub wrecz hamujaco.

Nowoczesne mieszkanie ma system ogrzewania i mnostwo wyposazenia zasilanego energia elektryczna.

Wegiel kamienny powstal glownie w karbonie  ze szczatkow roslinnych w procesie uweglania  bez dostepu tlenu.  Ma on kalorycznosc w przedziale 5000-7200 kcal/kg. W USA sprzedawany wegiel kamienny musi miec co najmniej kalorycznosc 5823 kcal/kg (10,500 Btu/lb British thermal unit, lb to funt ).  Pierwiastkowemu weglowi towarzysza palne czesci lotne oraz woda, siarka a nawet metale ciezkie i aktynowce. Antracyt ma ledwie 3-10 % czesci lotnych a wegiel plomienny powyzej 28 %. Z odpowiedniego wegla produkuje sie koks hutniczy glownie dla metalurgii. Dawniej z gazowni miejskich pochodzil koks uzywany lokalnie jako paliwo bezdymne glownie w piecykach Centralnego Ogrzewania.
Swiatowe wydobycie wegla w 1800 roku wynosilo okolo 15 mln ton a w 1900 roku juz 700 mln ton rocznie. Wegiel kamienny byl surowcem energetycznym poruszajacym maszyny parowe, ktore staly sie podstawowym napedem rewolucji przemyslowej. Koszty wydobycia glebinowego i odkrywkowego bardzo mocno zaleza od warunkow geologicznych zloza. Eksploatowane sa w Polsce glebinowo coraz trudniejsze geologicznie zloza i wysoki koszt wydobycia bedzie dalej rosl.
Wegiel kamienny w USA i Australi wydobywa sie odkrywkowo a reszta swiata wydobywa  go glownie glebinowo ale na Syberii w ZSRR wydobywa sie go prawdopodobnie odkrywkowo. Srednio (!) koszt wydobycia glebinowego wegla  jest ponad 30 x krotnie wyzszy niz wydobycia odkrywkowego. W Polsce i w NRD odkrywkowo wydobywa sie wegiel brunatny ale nie kamienny. Wyrobisko odkrywkowe jest gigantycznym lejem depresyjnym obnizajacym w okolicy poziom wod. Wpierw zdejmuje sie nadklad i eksploatacje prowadzi wglab az do konca zloza, nawet na glebokosc do 300 metrow. Opuszczone wyrobisko w malej czesci zapelnione popiolem ze wspolpracujacej elektrowni szpeci krajobraz trwale wylaczajac obszar z uzytkowania rolniczego i lesnego. Wyrobisko po napelnieniu woda jest sztucznym jeziorem, ktore moze byc korzystnie wykorzystane w systemie gospodarowania woda w regionie. Geolodzy III Rzeszy zbadali poklady wegla brunatnego i uruchomili w czasie wojny kopalnie na obecnych obszarach styku NRD, Czech i Polski. Planowali tez przekierowanie nurtu Nysy aby wydobyc wielka ilosc wegla. Niestety wojska USA i ZSRR zabraly wszelkie dokumentacje zloz i planowanych kopalni.  Nowa elektrownie Turoszow na wegiel brunatny oddano do uzytku dopiero w 1961 roku.
Kopalnie wegla brunatnego i pracujace na nim elektrownie nie korzystaja z dotacji panstwa i sa rentowne. Sa przeciwienstwem nierentownych kopalni wegla kamiennego. Sa wiec prawdziwym dobroczynca gospodarki. Ich nadwyzki faktycznie finansuja inwestycje.

Drogo wydobyty wegiel kamienny jest podstawowym surowcem energetycznym Polski. Wedlug kontraktow eksportowych jest to wegiel sredniej kalorycznosci czyli gorszy jakosciowo wegiel kierowany na kraj jest niskiej jakosci.

Najwazniejszym towarem w handlu miedzynarodowym jest ropa naftowa. Po porzuceniu wymienialnosci miedzynarodowego ( obywatele nie mogli wymieniac ) dolara na zloto ( ostatecznie w 1971 roku ale stopniowy proces trwal okolo 5 lat ) dolar ma oparcie w ropie naftowej, ktora jest najwazniejszym surowcem energetycznym i przemyslowym swiata.
Rocznik Statystyczny GUS podaje za 1982 rok udzial krajow w swiatowej produkcji ropy naftowej. ZSRR - 23.4 %, USA 16.3 , Arabia Saudyjska 12.7, Meksyk 5.2, Chiny 3.9 %.
Dla gazu ziemnego jest to: USA - 33.3 %, ZSRR 33, Kanada 5.7, Holandia 4.2, Wielka Brytania 2.9 %.
Dla wegla kamiennego jest to USA-25.4 %, Chiny 21.6,  ZSRR 17,  Polska 6.7,  RPA 4.8 %.
Koszty jednostkowe wydobycia ropy naftowej zaleza od warunkow geologicznych zloza. Geologiczna prawidlowosc kosztow wystepuje w wydobyciu kazdego zasobu naturalnego. Na Bliskim Wschodzie sa latwe  zloza gdzie koszt wydobycia jest nizszy niz koszt transportu rurociagiem do portu eksportowego i zaladunku. Dla odmiany koszty wydobycia ropy i gazu na Morzu Polnocnym sa o wiele wieksze ale mimo tego Wielka Brytania, Norwegia i Holandia maja z wydobycia ropy i gazu ziemnego potezne srodki i  impuls rozwojowy. Wadliwosc systemu regulacji spowodowala ze wydobycie gazu ziemnego w Holandi zaszkodzilo rozwojowi kraju jako "choroba holenderska" Male i drogie w wydobyciu sa zasoby ropy i gazu na Baltyku. Prace Polski na Baltyku sa jednak jak najbardziej celowe w wielodekadowym wysilku. Platforma wydobywcza ma wiele instalacji i jest jest bardzo zlozona.

W pierwszych elektrowniach opalanych weglem zastosowano rusztowe kotly parowe podobne do pracujacych juz na parowcach i w lokomotywach. Postep technologi jest wiec ewolucyjny. Do sprawdzonego w praktyce zestawu kotla i maszyny parowej dodano generator elektryczny. Sprawnosc elektrowni z tlokowym silnikiem parowym byla koszmarnie niska, ponizej 5%. Energia elektryczna byla wtedy towarem tylko dla bogatych.
N.B. Masowo produkowane w USA czasie II  Wojny statki "Libery" charakteryzowaly sie bardzo uproszczona konstrukcja. Naped stanowila przestarzala maszyna parowa o mocy 2500 KM ( stad mala predkosc statku i latwosc polowania na niego torpedami przez podwodne niemieckie Uboty ) dlatego ze byla bardzo prosta i tania w produkcji. Kociol parowy opalany byl jednak olejem opalowym. Obecnie USA i ZSRR praktycznie nie produkuja cywilnych statkow morskich ( produkuja jednostki marynarki wojennej ) a Japonia woduje 47.7% swiatowego tonazu a za nia jest rosnaca Korea Poludniowa z udzialem 8.8%.

Za 1983 rok udzial krajow w swiatowej produkcji energii elektrycznej wynosil: USA-28.2 %, ZSRR 16.4, Japonia 7, Kanada 4.6, RFN 4.3%. Per Capita najwieksza produkcje energi elektrycznej maja Norwegia, Kanada, Szwecja, USA i Szwajcaria. Poza USA dominuja tam w produkcji energii elektrycznej hydroelektrownie.
Dwie Wojny swiatowe obnizyly pozycje Europy Zachodniej w swiecie podczas gdy w okresie II Wojny USA ostatecznie pokonaly przewlekly Wielki Kryzys i podwoily produkcje przemyslowa. Imperium Amerykanskie wzorem wczesniejszego Imperium Brytyjskiego wchodzi juz w faze dezindustralizacji powoli oddajac pierwsze miejsce w wielu dziedzinach produkcji.
Udzial USA w swiatowej produkcji stali w okresie 1970-1982 spadl z 20.1 % na  11.7% a w produkcji samochodow osobowych z 29.2 % na 19 %. Deficyt w handlu zagranicznym USA urosl do niebotycznych rozmiarow a glownym eksportowanym produktem jest obecnie drukowany ... dolar.
USA sa operatorem swiatowego systemu propagandy i fakty niewygodne sa przemilczane. Mimo iz tranzystory bipolarny i Mosfet odkryto w Bell Laboratories i Amerykanie byli liderami produkcji mikroelektronicznej to juz sa zdetronizowani przez Japonie. Przegrywajace firmy z USA wymogly na swoim rzadzie aby ten zmusil Japonie to znacznej podwyzki cen m.in. produkowanych pamieci i otworzyl swoj rynek na produkcje USA w conajmniej 20% sprzedazy. Japonia przegrala wojne i musi podporzadkowac sie interesom USA.

Jedynym faktycznym zwyciezca II Wojny Swiatowej byly i sa Stany Zjednoczone. Mimo iz Armia Czerwona ( a u jej boku LWP ) ponoszaca ogromne straty sciela leb faszystowskiej bestii to zniszczenia kraju byly apokaliptycze a zginela znaczna czesc najbardziej wartosciowej gospodarczo czesci spoleczenstwa.
System swiatowy po wojnie ustawiono pod katem interesow USA i czesciowo Europy Zachodniej. Bogaci sie rozwijaja i sa jeszcze bogatsi a biedni stagnuja lub sie cofaja i sa jeszcze biedniejsi. Na codzien zapominamy o tym ze niszczycielskie efekty gospodarcze II Zimnej Wojny nie sa az tak bardzo mniejsze od efektow goracej, fizycznej wojny. Ekipa Gierka byla naiwna sadzac ze Polska bedzie mogla bez przeszkod eksportowac to co chce nowoczesnego na rynki Zachodniej Europy. Rynki zablokowano m.in. bezprawnymi metodami administracyjnymi oraz wszczeto oszczercze kampanie propagandowe. Mozemy tak jak kraj III Swiata eksportowac wegiel co jest dla nas zabojcze.  Odpowiedzia USA na stan wojenny sa przerozne sankcje. Polsce zablokowano na przyklad dostep do lowisk swiata i polska flota rybacka  jest czesciowo bezczynna.    

Ciezka chemia oparta o wegiel jest zupelnie niekonkurencyjna w stosunku do petrochemii. Polska petrochemia jest niedorozwinieta szczegolnie w dziale plastikow. Wlasne zasoby tanich w eksplotacji zloz wegla, ropy i gazu moga sie przelozyc na wzrost gospodarczy wiekszy o 0.6-1.5% rocznie.

Wszelkie zasoby naturalne  sa dobrodziejstwem dla krajow wysoko rozwinietych i przeklenstwem dla krajow III Swiata gdzie prowokowane sa konflikty z wojnami plemiennymi wlacznie i gdzie kroluje wielka zlodziejska korupcja rzadow. Korupcja ta dla Zachodu jest bardzo tania. Lapowki ( USA dolara drukuja ile chca ) wreczone dyktatorowi w wiekszej czesci laduja w szwajcarskich bankach. Po zorganizowaniu kolejnego przewrotu palacowego zabija sie starego dyktatora i "jego" pieniadze w banku przepadly. Kreuje sie kolejnego dyktatora.

Parowa turbine reakcyjna w 1884 roku wynalazl i praktycznie zastosowal Charles  Parsons. Koncepcje akcyjnej turbiny parowej Gustaf de Laval podal w 1882 roku a mala turbine zbudowal w 1887 roku.  Pozniejsze turbiny stosowaly obie koncepcje naraz. Turbiny maja za soba dlugi okres rozwoju i optymalizacji. Poniewaz maksymalna moc piecow - kotlow rusztowych  byla ograniczona, jedna turbine zasilalo kilka rownolegle pracujacych kotlow rusztowych.
Praktycznie nieograniczona jest moc energetycznych kotlow z palnikami, w ktorych wegiel spalany jest w postaci pylu weglowego. Zastosowano je w latach trzydziestych. Wilgotnosc mielonego w mlynach weglowych wegla nie moze przekraczac 10% i konieczne moze byc wstepne suszenie wegla "goracymi" spalinami.
Najprostszy jest energetyczny blok cieplny opalany gazem ziemnym a po nim ciezkim olejem opalowym ( HFO – Heavy Fuel Oil ) lub nawet mazutem czyli paliwem "pozostalosciowym". System transportu i skladowania wegla, jego suszenia i mielenia oraz wylapywania i pozbywania sie popiolu ze spalin  jest najbardziej rozbudowany przy stosowaniu wegla brunatnego. Elektrownia zasilana gazem ziemnym efektywnie kosztuje do 50-60% elektrowni weglowej i jest tez szybsza i latwiejsza w budowie. Zajmuje tez znacznie mniej miejsca co daje swobode w lokalizacji i pozwala minimalizowac koszta systemu przesylowego.
Technologia ultranadkrytyczna zastosowana po raz pierwszy w USA w 1957 roku wymaga uzycia drogich, zaroodpornych  stopow stali na przegrzewacz pary, stopien wysokocisnieniowy turbiny i niektore rurociagi parowe. Zostala ona w USA porzucona poniewaz wydobywany tam odkrywkowo wegiel kamienny jest bardzo tani. Prace nad nia trwaja jednak w Japonii, Niemczech Zachodnich oraz ZSRR i jest ona wdrazana. Kluczem do tej technologii sa tansze i niezawodne stopy stali zaroodpornej.
W lotnictwie silniki turboodrzutowe i turbowentylatorowe wyparly silniki tlokowe napedzajace smigla. W silnikach tych najwazniejsze sa stopy zaroodporne na chlodzone lopatki turbin. Po podwyzszeniu temperatury spalin z turbiny moga one ogrzewac kociol parowy a para z niego napedzac klasyczna turbine parowa. Sprawnosc takiej elektrowni moze siegnac 55-60% a w systemie elektrocieplowni do 80 %. Uzyte moga byc jednak tylko czyste paliwa plynne i gaz ziemny czyli wegiel kamienny i brunatny odpadaja. Z racji obecnej taniosci paliw i drogosci stopow zaroodpornych takich elektrowni sie jeszcze nie buduje ale temat jest rozwazany.
Kluczem do zrozumienia terazniejszosci jest przeszlosc. Czasem dla jasnosci trzeba spojrzec daleko wstecz. Technologia turbin parowych jest juz bardzo dojrzala i ich komputerowa optymalizacja moze dekadami dac przyrost procenta sprawnosci w stosunku do najlepszych obecnych modeli. Cudow nie nalezy sie tez spodziewac z kotlami chociaz optymalizacja palnikow moze znacznie zmniejszyc emisje tlenkow azotu. Kluczem do rozwoju sa nowe materialy. Krzywa "uczenie sie" pokazuje postep w dziedzianch nauki i technologi. Dla energetyki cieplnej jej wykladnik moze wynosic troche ponad 0.13% czyli za 30 lat sprawnosc elektrowni cieplnych w stosunku do najlepszych obecnie  wzrosnie o circa 5% !
Moc blokow energetycznych od polowy lat siedemdziesiatych juz nie wzrasta bowiem jest to nieuzasadnione z wielu powodow.  Cala energetyka bazuje na efekcie skali.  

Sprawy energetyki maja bardo duzy wplyw na cala gospodarke. Wymagaja ostroznosci i optymalizacji.
-Nowsze technologie przemyslowe sa oszczedniejsze energetycznie ale sa znacznie drozsze. Zatem kluczowa dla optymalnej modernizacji gospodarki jest znajomosc rzeczywistej, calkowitej  ceny energi. Przy masowym stosowaniu dotacji urzedowe ceny ustalone przez biurokracje sa fikcyjne i na ich podstawie zadnej madrej ani nawet rozsadnej decyzji nie mozna podjac.  Celem optymalizacji jest optymalna alokacja kapitalu na konkretne inwestycje i spozycie dla uzyskania jak najwyzszego dlugofalowego wzrostu gospodarczego.
-Wzrost parametrow pary w blokach cieplnych przynosi wzrost sprawnosci ale stosowane sa w konstrukcji kotla parowego, czesci rurociagow i I stopnia turbiny stale stopowe "zarodoporne " z uzyciem m.in niklu ktory jest drogi a ZSRR sprzedaje go tylko za dolary. Takze w tym wypadku do podjecia decyzji potrzebne sa dane a nie fikcyjne ceny urzedowe.
-Wzrost spozycia energi elektrycznej per capita w gospodarstwie domowym przynosi mieszkancom malejace korzysci. Najwieksza korzysc daje elektryczne oswietlenie. Spozycie energii elektrycznej jest bardzo duze na przyklad w USA. Dom jednorodzinny jest tam rozrzutnie oswietlany spora iloscia stojacych lamp z abazurem o niewielkiej mocy. Sprawnosc tego oswietlenia jest bardzo niska. Bogacze podgrzewaja nawet w zimie przydomowe baseny kapielowe pradem ! Sprawnosc zarowek rosnie z ich moca i najlepsza sprawnosc oswietlenia uzyskujemy stosujac wiszaca lampe o wysokiej sprawnosci swietlnej z jedna zarowka o wysokiej sprawnosci. Trzeba ta wiedze upowszechnic ! Do malowania pomieszczen stosowac nalezy farby dosc jasne a nie ciemne. Znacznie sprawniejsze od zarowek swietlowki nie nadaja sie do gospodarstw domowych ale firma Osram produkuje juz male nowoczesne  swietlowki o duzej sprawnosci z tranzystorowym  inwerterem pracujacym z czestotliwoscia ponad 30 KHz. Niestety Cemi nie produkuje tranzytorow wysokonapieciowych i produkcja takich swietlowek w Polsce jest na razie niemozliwa. Niemozliwosc wyprodukowania jakiegokolwiek tranzystora wysokonapieciowego przez Cemi jest zagadkowa i sugeruje ze zupelnie nic sami nie potrafia zrobic.
Potezna Motorola tranzystorowy stolowy odbiornik TV pokazala juz w 1961 roku ! To manifestacja mozliwosci technologicznych. Odbiornik taki pobiera 1/4 mocy tego co odbiornik lampowy. Znow kluczem do sukcesu sa wysokonapieciowe tranzystory mocy do stopnia odchylania poziomego H-Out i zasilajacej przetwornicy. Nieudane odbiorniki TVC Jowisz z odchylaniem na szybkich  licencyjnych tyrystorach RCA  pobieraly co prawda troche mniej mocy niz odbiornik tranzystorowo – lampowy Rubin ale ciagle ponad dwa razy wiecej niz odbiorniki z odchylaniem na tranzystorach wysokonapieciowych. Zatem leniwe, nieudaczne Cemi hamuje gospodarke i wyrzadza gospodarce spore szkody. Tranzystory wysokonapieciowe produkuja dla siebie firmy z ZSRR, NRD i Czechoslowacji no ale Cemi na wszystko potrzebuje gotowych zakupionych masek i opisu procesu  bo samo nic nie potrafi.       
-Najwiekszym konsumentem energi elektrycznej w gospodarstwie domowym staja sie lodowki. Konsumpcje przez nie energi elektrycznej omowiono osobno bo wazny temat na to zasluguje.

Podsumowujac:
-Wegiel kamienny ( jestesmy za biedni na rope i gaz ziemny jako alternatywne paliwa ) jest i jeszcze dlugo bedzie najwazniejszym surowcem energetycznym Polski.
"Gdy sie nie ma co sie lubi to sie lubi co sie ma. Gdy sie nie ma Grety Garbo to i Salcie nie jest zla"
Trzeba zlikwidowac mafijne kierownictwa kopaln i zaprowadzic tam organizacje zamiast obecnego chaosu i przekretow. Zatrudnienie "gornikow" trzeba zredukowac o polowe o potem o 2/3. Trzeba kopalnie bedace skansenem technicznym modernizowac. Trzeba zlikwidowac dotacje jawne i niejawne do wegla i energii poniewaz prowadzi to do nieracjonalnosci i marnotrawstwa. Eksport wegla rujnuje Polske !
-Doskonale w naszej sytuacji jest ogrzewanie miast cieplem systemowym z elektrocieplowni na wegiel
-Do rozwazenia sa elektrownie weglowe o parametrach  mocno nadkrytycznych i ultranadkrytycznych  
-Niezwykle wazne jest podniesienie generacji energi elektrycznej z rentownych elektrowni na odkrywkowy wegiel brunatny.
-Niezwykle wazne jest szybkie uruchomienie pierwszej i kolejnych elektrowni jadrowych
-Bardzo oplacalne sa systemowe wodne elektrownie pompowo szczytowe
-Rope naftowa czyli najwazniejszy surowiec energetyczny i przemyslowy swiata kupuje sie za trudne dolary. USA importowana z bliskiego wschodu rope maja faktycznie za darmo ! Polska za dolary rope od ZSRR kupuje jako pierwsza w bloku RWPG od 1974 roku.
Zakupiona rope transportuje sie morzem tankowcami lub ladem rurociagami. Zatem majac dolary i  port oraz rurociag z ZSRR mozemy ja kupowac wszedzie. Paliwa plynne za dolary nie moga byc dotowane a stopniowo maja byc oblozone podatkami. W transporcie towarowym powinny byc stosowane tylko i wylacznie silniki Diesla majace duzo mniejsze jednostkowe zuzycie paliwa niz silniki benzynowe. Elektroniczny wtrysk paliwa ( pierwszy analogowy system Boscha z 1967 roku ! ) i zaplon znacznie zmniejszaja zuzycie paliwa i podnosza parametry silnikow. Samochod osobowy bez ECU stanie sie niedlugo niesprzedawalny.
-Transport samochodowy jest do racjonalizacji dlatego ze za duzo jest przebiegow z czescia obciazenia i zupelnie pustych. Jest pole do zastosowan komputerow.
-Obwodnice miast ( asfalt jest produkowany z ropy naftowej ale nie potrzeba go wiele ) znacznie zmniejszaja zuzycie paliw w samochodowym transporcie towarowym a nade wszystko oszczedzaja zdrowie ludzi i czynia powiekszenie gestosci i wysokosci zabudowy sensownym pod kazdym wzgledem.  
-Z ropy naftowej i gazu ziemnego produkuje sie plastiki. Polska jest bardzo opozniona w tej mierze i mamy mala produkcje plastikow PC nawet w porownaniu z krajami socjalistycznymi.  
-Ropa jest bardzo wazna w wojnie bo armie sa silnie zmotoryzowane a sredni czolg paliwa na latwej drodze spala 300-500 litrow a w blocie duzo wiecej.