Upadek ZSRR

Upadek ZSRR

 W latach 1895-1910 mieszkancy imperium carow spozywali posilki majace srednio 2100 kalori dziennie, z trendem rosnacym. Byla to wtedy wartosc typowa dla innych biednych krajow swiata. Przy takim poziomie alimetacji zawsze istnieje grozba glodu wsrod warstw gorzej uposazonych. Dostepnosc zywnosci pogorszyla sie w latach 1906 i 1907 w nastepstwie destabilizacji politycznej i niepokojow w imperium. Bylo to poklosie kompromitujacej porazki militarnej imperium w wojnie z Japonia.

Za okres I Wojny Swiatowej i okres pierwszych lat sowieckiej rewolucji brak jest jakichkolwiek danych. Smierc glodowa zbierala zniwo. Nowa Ekonomiczna Polityka przyniosla chwilowy wzrost produkcji rolniczej. W 1925 roku spozycie wynosilo w ZSRR 2600 kalori po czym zaczelo spadac skutkiem kolektywizacji po czym osiagnelo minimum w latach 1929 -1933 na poziomie 2000 kalorii. Holodomor na Ukrainie i potworne glody w Rosji , o czym znacznie mniej sie mowi, zabijal miliony ludzi.
Potem spozycie roslo przekraczajac na progu II Wojny 3100 kalorii na osobe dziennie. Za okres wojny i lat tuz powojennych brak jest jakichkolwiek danych ale smierc "glodowa" zbierala obfite zniwo. Po zajeciu przez hordy niemieckie Ukrainy i czesci Rosji sytacja zwynosciowa stala sie desperacko rozpaczliwa i potezna zywnosciowa pomoc USA dla ZSRR byla kluczem do przezycia i zwyciestwa. W 1950 roku spozycie zywnosci wynosilo około 2800 kalorii i powoli rosło az do polowy lat siedemdziesiatych ( 3400 kalori w 1972 roku ) by do roku 1990 gdy upadl ZSRR stagnowac lub nawet lekko spadac.

Wymagana do normalnej egzystencji ilosc kalorii w pozywieniu zalezy od temperatury otoczenia i wykonywanej pracy. Ilosc kalori pozwalajaca niepracujacemu czlowiekowi zyc w Indonezji jest znacznie mniejsza niz tyrajacemu ciezko niewolnikowi Gulagu na zimnej Syberii.

Dla porownania Francuz w 1785 roku zjadał 2290 kalori. Anglik w w 1790 roku zjadał az 2700 kalorii. Od lat dwudziestych XX wieku na zachodzie Europy spozyce wynosiło ponad 3400 kalorii.

Do danych staytystycznych stalinowskiego ZSRR nalezy podchodzic z najwyzsza ostroznoscia. W tych statystykach nic nie jest jasne i oczywiste. Calkowite spozycie realne w ZSRR w dziesiecioleciu industralizacji 1928-1937 spadlo srednio o 3-6%, znacznie mocniej na wsi.
Wzrosla produkcja przemyslowa - zelaza i stali, czolgow, lokomotyw. Wzroslo tez budownictwo. Rosla produkcja przemyslu ciezkiego na potrzeby militarne a ludziom zylo sie gorzej.
Kolektywizacja wsi dala zalamania produkcji rolniczej. Mimo iz budowano tez fabryki przedzy i odziezy to z racji braku bawelny, welny i lnu spadla produkcja odziezy i obuwia. Sowieci chodzili obdarci i brudni.

Dieta mieszkanca ZSRR do samego konca pozostala uboga. Malo miesa, ryb, owocow oraz wysokiej jakosci zywnosci przetworzonej.
Po spotkaniu pod koniec II Wojny zolnierzy sowieckich i amerykanskich rozmowa zeszla na wyzywienie. Amerykanin powiedzial ze norma dla zolnierza jest 4000 kalori dziennie. Rosjanin odparl ze to jest niemozliwe, bowiem nie da sie zjesc tyle ziemniakow.

Ze wzgledow ideologicznych nie dalo sie otwarcie skopiowac organizacji amerykanskich farm i to byl ciezki blad.

Przemysl ciezki mial w YSRR bezwgledny priorytet inwestycyjny.
Magnitogorsk i Kuznietsk byly sztandarowymi budowami stalinowskiej pieciolatki. W latach 1917-1928 w ZSRR nie zbudowano ani jednego wielkiego pieca. Huta w Magnitogorsku poczatkowo miala produkowac 0.5 mln ton surowki. Wokol sprawy niewiele sie dzialo az w 1929 roku sowieci najeli firme Artur McKee and Company of Cleveland. McKee zaproponował wykonanie kopi najwiekszej w swiecie zintegrowanej huty stali w Gary, Indiana o zdolnosci produkcyjnej 2.5 mln ton gotowych wyrobow rocznie. Rysunki projektu w ciagu roku ekspresowo sporzadzilo 400 inzynierow amerykanskich. W 1930 roku najeto McKee do kierowania budowa. W 1931 roku 250 inzynierow amerykanskich pracowalo na budowie. Sowieci najeli tez inzynierow z General Electric i sama korporacje do czesci elektrycznej projektu.
W hutach ZSRR budowano wielkie piece o produkcji surowki 1000 ton dziennie wedlug projektu firmy Freyn Company z 1928 roku. Zbudowano je w Magnitogorsku , Kuznietsku, Dzierzynsku, Zaporozu , Jaroslawiu, Krzywym Rogu i w Azowie.
Piece martenowskie o pojemnosci 150 ton byly takze projektu Freyn Company. Zbudowano ich 15 w Magnitogorsku i 14 w Kuznietsku. Oprzyrzadowanie zapewnily firmy Morgan Enginering Company oraz Demag A-G. Budowano tez wedlug projektu Freyn Company piece o pojemnosci 300 ton. Wyposazenie walcowni dostarczyly firmy z USA i Niemiec.

Budowy calego kompleksu w Magnitogorsku nie dokonczono do wybuchu wojny. Pomnik w Magnitogorsku przypomina ze stal na co drugi sowiecki czolg pochodzila wlasnie stad.

Sowieci byli niesamodzielni na kazdym kroku. W 1928 roku najeli firme Oglebay, Norton Company of Cleveland do radykalnego powiekszenia wydobycia w kopalniach rudy w Krzywym Rogu. W latach 1929-34 radykalnie podniosla ona wydobycie w Krzywym Rogu, czterech wielkich kopalniach na Uralu i w kopalniach zaopatrujacych Kuznietsk i Magnitogorsk. Amerykanie wprowadzili nowoczesne metody wydobycia i mechanizacje. W okresie 1928-34 96% wydobycia rud pochodzilo z kopalni ktorymi zajeli sie Amerykanie.

Sowiecka prokukcja metali niezelaznych przed rokiem 1930 lezala odlogiem. W calej branzy wydobycia i produkcji metali niezelaznych w 1930 roku pracowało az 200 inzynierow amerykanskich i ledwie 346 sowieckich. Przy czym prawie cala wiedze , doswiadczenie, kompetencje i mozliwosci dzialania mieli Amerykanie. Gdy Amerykanie wyjezdzali i zastepowali ich Rosjanie zaczynaly sie problemy.

Wydobycie i przerob ropy naftowej organizowali Amerykanie. Foster-Wheeler i Alco Products zbudowaly rafinerie w Groznym i Batumi. Max Miller Company zbudował zaklady produkcji oleju w Baku. W 1932 roku 78% rafineri, 91% instalacji krakingu oraz 96% zakladow produkcji oleju bylo zagranicznego projektu i budowy.

Sowieci nie dawali sobie rady z kopalniami wegla. Od 1926 roku amerykanskie korporacje Stuart, James and Cooke, Roberts and Schaefer i Allen and Garcia budowaly zdolnosci wydobywcze na Uralu i w Donbasie. Sprzet w calosci importowano a od 1932 roku pojawialy sie jego miejscowe kopie.
W 1931 roku w ZSRR pracowalo okolo 2000 specjalistow od wydobycia wegla. Okolo 80% z nich to Niemcy.

Najwieksze zaklady przemyslu ciezkiego i zbrojeniowe Uralmasz w Swierdlowsku oraz w Kramatorsku na Ukrainie produkowały tez czołgi. W zakladach pracowaly importowane maszyny zachodnie lub ich sowieckie kopie. Zakladami w Kramatorsku kierowal Krupp Company i w czasie wojny remontowano tam niemieckie czolgi !

Nie bylo ani jednej branzy przemyslowej, ktorej nie stworzyli w przedwojennym ZSRR Amerykanie i w mniejszym stopniu Niemcy.
Bardzo wazne fabryki "traktorow" w Charkowie, Czelabinsku i Staligradzie budowaly firmy amerykanskie. Fabryki traktorow i ciezarowek mialy tez alternatywnie produkowac czolgi. Wszystkie fabryki cywilne projektowano tak aby w czasie wojny mozna je bylo latwo skonwertowac na potrzeby militarne, nawet kosztem znacznego spadku wydajnosci produkcji cywilnej.
Glowny inzynier budowy ogromnego kompleksu Forda w Rouge River L.A. Swajian kierował budowa fabryki w Stalingradzie. W 1932 roku zduplikował w Charkowie fabryke z Rouge River.
John Calder ktory bral udzial w budowie Rouge River i fabryki Packard Motors w latach 1929-1933 przelamywal najwieksze problemy w budowanych fabrykach.

Elita ZSRR w czasie industralizacji nabrala glebokiego przekonania ze USA sa swiatowym liderem nauki, technologi i produkcji przemyslowej a Niemcy choc silne to dysponuja faktycznie technologia od USA i czolgi wyprodukowane w "amerykanskich" fabrykach postawionych w ZSRR napewno pokonaja czolgi niemieckie, nawet gdy robotnik sowiecki ma tylko czastke umiejetnosci niemieckiego. Amerykanskie fabryki do produkcji masowej bily wydajnoscia niemieckie na głowe. Faktycznie "amerykanskie" fabryki stanowily trzon wojennego przemyslu ZSRR i wygraly wojne.

Stalin wiedzial ze nastapi dogrywka po I Wojnie, ktora nie dala zadnego wiazacego roztrzygniecia. W 1931 roku mowil ze musza zrobic wszystko aby przez 10 lat dogonic 100 lat zapoznienia do zachodu albo "nas w ogole nie bedzie".
Starano sie nowe inwestycje lokowac na Uralu i daleko od europejskich granic tak aby wkraczajacy najezdza nie zajal od razu potencjalu wytworczego.

Polityka Zachodu starajaca sie skierowac agresje Hitlera na ZSRR jedynie upewnila elity stalinowskie ze straszliwa konfrontacja z Hitlerem jest nieunikniona co rzutowalo na priorytety produkcyjne i wszelkie proby odroczenia tego konfliktu.

W 1939 roku Armia Czerwona byla najlepiej wyposazona armią swiata. Mordercza czystka dokonana w dowodztwie pozbawila ją faktycznie dowodztwa. Wcale nie jest pewne ze Hitler bez tej czystki rzuciłby sie na ZSRR.

Wielka produkcja zbrojeniowa bardzo mocno obciazala gospodarke ZSRR i stwarzala potezne problemy strukturalne w calej gospodarce. Absorbowała przed wojna 26% zdolnosci produkcyjnej gospodarki i przykladowo az 44% stali lepszej jakosci. Mimo wzrostu produkcji stali notorycznie brakowalo jej w przemysle cywilnym. Dynamika produkcji bez wielkiej produkcji militarnej mogla byc znacznie wieksza.
Uzbrojenie i przemysl ciezki ZSRR powstaly kosztem niewyobrazalnej nedzy i cierpien calego spoleczenstwa.