Transport ludzi i towarow towarzyszy ludzkości od początku rozwoju cywilizacji. Wielki przemysl oraz handel warunkuja wzajemnie rozwoj systemow transportowych. Bez rozwinietgo przemyslu i handlu nie ma czego i jak transportowac. Z kolei przemysl i handel nie nie moga istniec bez transportu. Transport i wysoka cywilizacja warunkuja sie wzajemnie.
W ciągu minionych XXIII wiekow koszty transportu wyrażone w gramach złota za 1000 tonokilometrow obniżyły się 180-340 razy zas wyrażone w ekwiwalencie godzin pracy robotnika niewykwalifikowanego obniżyły się 1200-2400 razy.
Według danych Eurostatu globalne wydatki transportowe gospodarstw domowych w UE wynosza 13,8% całości wydatków konsumpcyjnych na co sklada sie glownie zakup samochodow oraz paliwa. Wydatki na usługi transportu zarobkowego wynosza około 18% calosci a wiec niewiele.
Wspolczesny transport jest galezia gospodarki o najbardziej szkodliwym wpływie na środowisko naturalne i zdrowie ludzi. Totez rzady od lat reguluja maksymalny poziom zuzycia paliwa przez samochody i jego sklad chemiczny a takze propaguja transport miejski w miejsce samochodow osobowych.
Już w XVIII wieku pod wpływem myślicieli Oświecenia (Colberta, Turgot, Condorcet) i inżynierów robót publicznych zaczęto tworzyć podstawy transportowego rachunku ekonomicznego. Jednak jako dyscyplina ekonomiczna ekonomika transportu pojawiła się w nauce w połowie XIX wieku na skutek upowszechniania sie kolei i społek kolejowych, ktore musialy wiedziec jak sensownie kalkulowac koszty transportu tak aby przedsiewziecia przynosily zysk ale tez zachecały do coraz wiekszego korzystania z transportu.
Ekonomika transportu zajmowała sie takimi zagadnieniami jak: ceny i taryfy transportowe, finanse i rachunkowość kolejowa, regulacja systemu kolejowego, stosunki państwa z koleją, ekonomika transportu rurociągowego, finansowanie budowy dróg i autostrad, regulacja rynku przewozów samochodowych, ekonomika i regulacja transportu wodnego śródlądowego, ekonomika i regulacja transportu lotniczego, koordynacja międzygałęziowa transportu i regulacja konkurencji na rynkach transportowych.
Globalne emisje CO2 osiągnęły w 2012 roku poziom 34,5 mld ton. 33% CO2 emituje energetyka, 28% transport, 20% przemysł, 11% mieszkania i usługi oraz 8% rolnictwo.
Zatankowany do pelna 240 000 litrami paliwa Boeing 747-400 może przetransportować 416 pasażerów na graniczna (zawsze potrzebny jest duzy margines bezpieczenstwa) odległość 14 200 km. Na kazdego pasazera przypada zuzycie az 12 MWh energi czyli 12 000 kWh czyli blisko 33 kWh dziennie przez okragły roku. Zuzycie energi przez samolot jest wiec zdumiewajaco wielkie !
Slusznie ktos zauwazy ze dystans jest z reguly mniejszy niz 14 200 kilometrow. Jednak z reguly samolot nie ma kompletu pasazerow i statystyczne zuzycie jest nawet wieksze niz podano powyzej, co wynika z tego ze samolot leci z zapasowa, duza iloscia paliwa. Zuzycie paliwa na pasazera duzego samolotu na 100 km wynosi 4-6 litrow a wiec tyle co w oszczednym samochodzie ktorym jedzie tylko sam kierowca.
Silniki lotnicze osiagnely wysoki poziom zaawansowania. Od pol wieku optymalizowana jest aerodynamika samolotow. Mozliwe w przyszlosci sa oszczednosci 20-30 % paliwa a wiec na tle potwornego zuzycia energi raczej niewielkie. Pewna oszczednosc zyskujemy zmniejszajac szybkosc podrozy. Natomiast podniesienie predkosci podrozy ogromnie zwieksza zuzycie paliwa.
Ceny biletow za podroze naddzwiekowym samolotem Concord byly wrecz prohibicyjne. Jego kariera trwala 27 lat. Powodem upadku Concorde’a w 2003 roku były wysokie koszty utrzymania i ograniczony popyt. Odrzutowce te zabierały maksymalnie 100 pasażerów i dzięki prędkości dwukrotnie wyższej od dźwięku skracały czas samej podróży między Nowym Jorkiem a Londynem o połowę. Biorac jednak pod uwage konieczne czasy pobytu pasazerow na lotniskach zysk na czasie nie byl az tak wielki. Concorde’y zużywały dwa razy więcej paliwa niż Boeing 747, a zabierały zaledwie jedną czwartą jego pasażerów. W 2003 r. cena przelotu w dwie strony sięgała 13,500 dolarow. Czysty obłed. Fala uderzeniowa towarzysząca pokonywaniu prędkości dźwięku spowodowała ze Stany Zjednoczone w 1973 roku zakazały cywilnych lotów tego typu nad swoim terytorium, a wkrótce podobne przepisy wdrożyły pozostałe kraje.
Bez paliw plynnych wysokiej jakosci nie ma transportu lotniczego i globalizacji takimi jakie je znamy !
Nadzwiekowymi Concordami podrozowali w zasadzie prezesi korporacji i miliarderzy. Concord wyprzedzil swoje czasy. Dopiero teraz na skutek rozwarstwienia dochodowego mialby wystarczajaca ilosc pasazerow.
Samoloty USA predkosc dzwieku przekroczyly w 1947 roku. W latach szescdziesiatych trwal wyscig predkosci mysliwcow miedzy USA i ZSRR.
Lockheed SR-71 Blackbird [na zdjeciu] to najsłynniejszy samolot zwiadu strategicznego. Mial juz cechy techniki stealth. Opracowano go na przelomie lat piecdziesiatych i szescdziesiatych na zlecenie CIA. Prędkość maksymalna wynosila ponad 3.56 Macha. Do SR-71 należy rekord przelotu nad Atlantykiem, wynoszący niecałe 2 godziny, z dwukrotnym tankowaniem paliwa w locie. Samolot zuzywal 31 ton paliwa na godzine. Do zwalczania samolotów SR-71 został skonstruowany w ZSRR superszybki myśliwiec przechwytujący MiG-25 i jego późniejsza wersja MiG-31
Radziecki turboodrzutowy naddźwiękowy bombowiec strategiczny TU-160 o zmiennej geometrii skrzydeł, w kodzie NATO oznaczany jako "Blackjack", używany jest od 1987. Jest on spoznionym pokłosiem wyscigu predkosci samolotow miedzy mocarstwami. Jest to najcięższy samolot bojowy świata. Przenosi bron jadrowa. Osiaga predkosc 2 Machow. Pierwotnie projekt przewidywał predkosc 3 Machy a potem 2.3 Macha
B-1B Lancer to amerykański bombowiec strategiczny dalekiego zasięgu o zmiennej geometrii skrzydeł, zbudowany przez Rockwell International osiagajacy predkosc 1.25 Macha
B-2 to najgrozniejszy bombowiec strategiczny wykonany w technologii stealth, zdolny do przenoszenia kierowanych bomb konwencjonalnych i jądrowych. Jest to najdrozszy samolot swiata w cenie 2.2 mld dolarow sztuka. Konstrukcja samolotu oparta jest na układzie latającego skrzydła. Osiaga predkosc .... 0.85 Macha
Tak wiec amerykanie ktorzy od zawsze byli liderami napedu odrzutowego najzupelniej swiadomie zrezygnowali z szalonej predkosci na rzecz innych zalet maszyn bojowych takich jak stealth czy znakomita manewrowosc i inteligencja wyposazenia rozpoznawczego i bojowego.
Fajny wpis, regulanie czytam Pana bloga.
OdpowiedzUsuńNiestety nie rozumiem przesłania, brakuje konkluzji.
Pracuję dla Amerykanów, zajmuję się silnikami odrzutowymi. Więc temat żywo mnie interesuje. Cieszy mnie przywołanie spalania samolotu przeliczone na pasażera (dla A380 to o ile dobrze pamiętam nawet ~2.5 l/100km). Bo operowanie litrami/tonami na 747 jest czystą demagogią.
Nawet "nasz" nowy mały odrzutowiec, Honda Jet, będzie palił poniżej 8 litrów na 100 km na pasażera, a ma tylko 6 miejsc - a ma 2 silniki i osiąga 780 kmh.
Brakło mi jednak logicznego wniosku - samoloty są ekonomiczne, o ile latają pełne. I to przy prędkościach niemal dźwięku.
Inna sprawa to najnowsze badania wpływu samolotów na globalne ocieplenie - niestety dla mnie, wynika z nich iż ich wpływ jest wieloktrotnie większy niż wcześniej szacowano. Błędnie szacowano ilośc wydzielanych cząstek CO, a właśnie czad ma wpływ na ocieplanie klimatu.
Niestety nie pamiętam czy to był MIT czy NASA, czytam ASME Smartbrief - przysyłają mi codziennie linki do technicznych naukowych ciekawych artykułów i zwyczajnie nie wiem na 100% kto to opublikował. Musiałbym poświęcić 15-20 minut na szukanie, a wolałem na pisanie tego posta :-)
BTW Rozwijając wątek superszybkich samolotów - następca SR-71 będzie raczej bezzałogowy (pokazany ostatnio Lockheed SR-72 concept - ale to bardzo dziwne, takich rzeczy się nie ujawnia nigdzie, SR-71 był bardzo długo ścisłą tajemnicą), a Amerykanie mieli bombowiec Valkirye XB-70 - kto byłby w okolicach Dayton, może go nawet dotknąć w fantastycznym muzeum lotnictwa.
Bombowiec ten osiągał ponad 3 Machy, jednak był baaaardzo drogi w produkcji, a jeden z dwóch spadł zabijając 2 z 3 członków załogi. Do dziś nie wiadomo dlaczego się rozbił.
Akurat wniosek z prędkością jest słuszny - USA wie, że nie była najważniejsza. Inna sprawa to obecne projekty USAF - jakoś nie widać odwrotu od szukania coraz szybszych napędów - niestety na testach wychodzą duże problemy.
Korzystając z okazji gratuluję wpisu o Kanadzie - oczarował mnie ten kraj, ale zwiedziłem tylko Toronto korzystając z okazji przy wizytacji fabryki dostawcy. W rozmowach z Kanadyjczykami czuć było zaufanie i szacunek do własnego kraju i polityków (poza burmistrzem miasta, o którym chyba każdy na świecie słyszał).
Brakuje mi też wzmianki o tym co się teraz dziwje w Fukushimie - Autor z sympatią patrzy na energetykę jądrową, a w następnych długich tygodniach, czy miesiącach, wszyscy na świecie mogą jedynie wstrzymać oddech. Jeden bład może pochłonąć miliony ofiar (w najgorszym wypadku nawet miliardy).
Życzę dalszych ciekawych wpisów
Wojtek
Z pewnoscia technologia lotnicza poczyni jakies postepy ale predkosc pasazerskich odrzutowcow jest praktycznie ustabilizowana od 50 lat !
UsuńDziekuje za komplement.