1. Powojenny okres do 1973 roku nazywany jest złotym wiekiem kapitalizmu a po francusku "les trente glorieuses" czyli "trzydziestoleciem chwały". Wysoki i stabilny wzrost gospodarczy, duzy wzrost wynagrodzen i zyskow i towarzyszacy temu wysoki wzrost poziomu zycia, niskie bezrobocie, liczne swiadczenia socjalne i zdrowotne. Narodzilo sie panstwo dobrobytu oraz egalitarne społeczeństwo masowej konsumpcji i rozrywki. Mimo szerokiego stosowania interwencji panstwowej na zachodzie nie kwestionowano kapitalizmu jako takiego. Złoty wiek kapitalizmu byl zjawiskiem bezprecedensowym. Nigdy wczesniej ani pozniej nic takiego albo nawet zblizonego nie mialo miejsca.
2. Wielki Kryzys prowadzil do dezintegracji gospodarki stanowiac apokaliptyczne zagrozenie dla wszystkich. Skutkiem kryzysu byl takze wybuch II Wojny. Patriarcha poteznego rodu, Joseph Kennedy stwierdzil ze z przyjemnoscia odda pol majatku jesli tylko ktos zagwarantuje mu ze zachowa druga polowe. W atmosferze strachu, przygnebienia, marszow glodowych i absolutnej niewiary w zdolnosc rynku do samoregulacji rzad prezydenta Franklina Roosevelta w programie New Deal wprowadzil rewolucyjne zmiany: płace minimalną, wolność zrzeszania się w zwiazki zawodowe, 35 godzinny tydzień pracy, emerytury, ubezpieczenia od bezrobocia i pomoc socjalna dla ubogich. Rzad wprowadzil interwencje w gospodarke i zatrudnial m.in bezrobotnych w programach infrastrukturalnych.
Dynamiczny rozwoj amerykanskiej gospodarki w latach wojennych uczynił z niej bezapelacyjnego swiatowego hegemona, ktorego chcieli nasladowac wszyscy. Powojenne USA byly krajem egalitarnym glownie dlatego ze brak sily roboczej wymusil w gospodarce wojennej silny wzrost niskich dotad wynagrodzen. Wprowadzano w Europie podobne programy jak wczesniej w USA. Powszechny stał sie interwencjonizm panstwowy.
Egalitaryzm i wysokie podatki dla najbogatszych bardzo ale to bardzo nie podobaly sie elicie zachodu a zwlaszcza USA. Czekano wiec z utesknieniem na okazje aby zaatakowac i sprobowac odwrocic zaszle zmiany. Neoliberalizm poza waskim grupami prawicowymi i uniwersyteckimi nie byl szerzej znany. W sytuacji szybko rosnacego dobrobytu nielicznie wystepujacy ze swoimi bredniami neoliberalowie byli nazywani przyglupami. Oligarchia jednak caly czas finansowala srodowiska lansujace neolibralizm.
3. Powaznym, ostrym zgrzytem w swiatowej maszynerii bylo faktyczne wypowiedzenie w 1971 roku przez ogladajacego serial "Bonanza" prezydenta Nixona ukladow z Bretton Wood wedle ktorych dolar mial oparcie w zlocie. Do tego czasu powojenny swiatowy system finansowy byl stabilny. Od tego czasu z roku na rok jest coraz wiecej i coraz powazniejszych kryzysow finansowych , bankowych i suwerennych. Okres Zlotego wieku Kapitalizmu konczy sie wraz z pierwszym kryzysem naftowym w 1973 roku. Zarloczne dotad energetycznie gospodarki zachodu nie byly w stanie antycypowac szalonego wzrostu ceny ropy jaki mial miejsce.
Wykres [za research.stlouisfed.org/fred2/series/OILPRICE ] pokazuje ze cena w lipcu 1973 roku wynosiła 3.56 dolara za baryłke by po siedmiu latach w lipcu 1980 roku dojsc do 39.5 dolara. Cena przez siedem wzrastała rocznie po 11^ (1/7) = 1,4085 raza czyli o 40.85% rocznie.
Zadna gospodarka swiata nie jest w stanie bezproblemowo wytrzymac czegos takiego ! Wysokiej inflacji towarzyszylo rozwijace sie bezrobocie i niezadowolenie spoleczne. Na rynek pracy wchodzily liczne roczniki a gospodarka nie tworzyla wystarczajacej ilosci miejsc pracy.
4. Utopia neoliberalna wkracza na swiatowa scene w 1979 roku w osobie brytyjskiej premier Margaret Thatcher i 1980 roku w osobie prezydenta Stanów Zjednoczonych Ronalda Reagana. Oto proponowane rozwiazania
- Nalezy zniszczyc zwiazki zawodowe jako ze udzial płac za ich sprawka jest za wysoki a przedsiebiorstwa za slabo sie rozwijaja z braku srodkow i to jest przyczyna stagnacji gospodarki
- Trzeba ograniczyc wydatki socjalne panstwa opiekunczego i konieczna jest ostra dyscyplina budzetowa
- Restrycyjna polityka monetarna zapobiegnie inflacji. Najbogatsi maja zarabiac na wysokich stopach procentowych obligacji panstwowych
- Rozwarstwienie dochodowe i majatkowe jest dobre i nalezy radykalnie zmniejszyc podatki dla najbogatszych
- Ostre preferencje dla kapitalu kosztem pracy
- Nalezy wzmoc i utrzymywac bezrobocie bowiem dyscyplinuje on pracownikow i obniza place
- Wolny przeplyw kapitalu i deregulacja finansow da szybki rozwoj gospodarki
- Prywatyzacja jest dobra na wszystko
Krotko mowiac program neoliberalny chcial odwrocic wszystkie bez wyjatku programy New Deal. Byl antyspoleczny.
Przemowienia Margaret Thatcher dzisiaj wydaja sie smieszne ale malo smiesznie zrobilo sie Brytyjczykom. Po 10 latach odsetek rodzin żyjących poniżej progu ubóstwa wzrósł z 8% do 22% natomiast dochody 10% najbogatszych wzrosły o 60%! Premier uzasadniala program stwierdzeniem TINA - There Is No Alternative, Nie ma alternatywy.
To ze gospodarka brytyjska wytrzymala eksperyment neoliberalny wynika tylko i wylacznie z tego ze poczynione wczesniej inwestycje w poszukiwania i wydobycie ropy i gazy zimnego spod dna morza Polnocnego akurat zaczely profitowac z czym neoliberalizm nie mial absolutnie nic wspolnego.
Oczywiscie poza garska najbogatszych nikt zdrowy na umysle nie wybierze neoliberalow i ich durnego programu. Neoliberalizm ktory mial zwalczyc stagancje gospodarcza faktycznie ja wprowadzil na stale.
Brednie neoliberalne sprzedawane byly od lat osiemdziesiatych w opakowaniach majacych oszukac nabywce (wyborce) wrednego towaru. Mamy wiec konsolidacje finansów państwa, wspieranie przedsiębiorczości, polityke pro-rynkowa, uwolnienie rynku, reformy rynkowe, deregulacja rynku pracy.
5. Jesli chodzi o udzial wydatkow budzetowych w PKB [http://www.usgovernmentspending.com/us_20th_century_chart.html] to neoliberalizm generalnie nic nie osiagnal bowiem bardzo kosztowne jest utrzymanie bezrobotnych i biednych pracujacych. Szokowac moze fakt ze w tak bogatym kraju jak USA 53 miliony osob otrzymuje bony zywnosciowe. Natomiast neoliberalizm zabral ogromnej liczbie ludzi poczucie bezpieczenstwa, beztroske i radosc z zycia.
Malo kto zdaje sobie sprawe z tego jak wielka role w swiatowej gospodarce odgrywa ropa naftowa i gaz ziemny. Na szoku naftowym wyrósł neoliberalny potworek.
Bardzo dobry wpis i wlasciwie z caloscia si zgadzam, oprocz jednej malutkiej uwagi:
OdpowiedzUsuń"Oczywiscie poza garska najbogatszych nikt zdrowy na umysle nie wybierze neoliberalow i ich durnego programu."
Otoz z niepokojem obserwuje wsrod znajomych z Polski z mojego pokolenia ślepą wiarę - bo tego inaczej sie nie da nazwac - ze lekarstwem na postepujaca biede i niewydolnosc obecnego panstwa polskiego bedzie wlasnie pigula neoliberalizmu.
To sa ludzie w srednim wieku, sa juz jakos ustawieni od strony kariery i zarobkow i widza, jak coraz mniej zostaje im w portfelu, widza, jak coraz wiecej urzednikow coraz bardziej krepuje prowadzenie jakiejkolwiek dzialanosci.
To oni wlasnie przerzucili sie z sympatii pro-korwinowskich potem na PO. Bo obiecano.
Pytanie: jak takim ludziom trafic do glow? Na pierwsze kilka zdan z twojej notki cytuja zaraz obficie szkole austriacka i Missesa i nie chca sluchac zadnych argumentow...
Ja nie jestem w stanie pojac dlaczego czesto marnie zarabiajacy pracownicy zagranicznych firm uwazaja ze podatki od firm sa za duze.
UsuńMoze lubia dostawac male pensje i lubia jak wlasciciele firmy na wschodnim wybrzezu USA kupuja nowe Mercedesy i BMW oraz kupuja kochankom nowe futra z norek.
Do krajow peryferyjnych wszelkie idee trafiaja z ogromnym opoznieniem. Neoliberalizm jest wstretnym, cuchnacych trupem a w Polsce niektorzy uwazaja za skuteczne jego recepty
Mysle, ze sa tu trzy mechanizmy odpowiedzialne:
Usuń1. Dali sobie wmowic ze to, iz maja niska pensje jest efektem zbyt wysokiego opodatkowania firmy, w ktorej pracuja. Ze jesli firma zostanie calkowicie zwolniona z jakiegokolwiek podatku, to im pensje wzrosna trzykrotnie co najmniej
2. Wystepuje tu efekt tzw. zolnierza mafii: ci pracujacy na ulicy za gówniane pieniądze i narażający sie najbardziej maja nadzieje, ze ktorego dnia dojda na sam szczyt i beda wiedli zycie ojca chrzestnego. Tak samo mysla ludki pracujace na samym dole w corpo czy innej firmie. Zyjac ta nadzieja oczywiscie nie moga pozwolic, zeby klasie obecnych wlascicieli/board members obciac benefity, bo jak oni dojda na gore, tez beda mniej zarabiac...
3. Dysonan poznawczy. Wiekoszc ludzi nie ma pojecia, jak to funkcjonuje, przeciez nie byli nigdy w az tak wysokich prograch.. a jesliby przyjeli, ze jednak tak - to wtedy wali im sie w gruzy starannie wypracowana wizja swiata i musza sie zmierzyc z tym, ze ktos ich ordynarnie oszukal i nadal oszukuje i wyzyskuje. Bardzo zas smutno i traumatycznie przyznac sie do czegos takiego...ze to po czesci wlasna wina...
Dwa lata temu porzadkujac dokumenty i zdjecia znalazlem kolorowe (!) zdjecia z 1978 roku ! To był koncowy rok zycia na zachodni kredyt za Gierka. Na zdjeciu dobrze ubrani i usmiechnieci ludzie. Stól na przyjeciu doslownie zastawiony pieknymi potrawami.
UsuńNa innych zdjeciach ja na koloniach i obozach - Polska , Czechy, Wegry.
Potem byl kryzys i stan wojenny i koszmarna bieda lat osiemdziesiatych. W tym czasie swiat sie rozwijal a Polska sie zwijała. Ambicja Polakow stala sie sama wegetacja i tak to juz zostalo do dzisiaj. Zostalismy strasznie upodleni. Spoleczenstwo zostalo skonfliktowane i podzielone. Poziom dobrobytu sprzed dekad odzyskalismy miedzy 1997 a 2006.
Mlodzi ludzie ktorzy zobaczyli zachod wiedza jak tam sie zyje i ile sie zarabia. To im bardzo szybko otwiera oczy i zmienia swiatopoglad.
Czasami piszesz z sensem, ale dziś dałeś popis demagogii i mieszania skutków z przyczynami.
OdpowiedzUsuńNp. kompletnie zignorowałeś lewicowe rządy w UK przed M.Thacher, które doprowadziły kraj do stagnacji gospodarczej.
Powtarzasz mity o New Deal mimo, że skutki były opłakane. Przypomnijmy parę faktów:
Bezrobocie w 1933 wynosiło 25%. Po kilku latach spadków w roku 38 wzrosło do 20% a w roku 1941 wynosiło 17%. Nie najlepszy wynik.
Spadło dopiero po II wojnie św., kiedy zlikwidowano większość regulacji, które wprowadził
Przypomnijmy, że to jego działania spowodowały depresję w depresji w 1937-38r. PKB spadł o 18% (W latach 1929-1933 spadek wyniósł 36%)
Produkcja przemysłowa nigdy nie wzrosła ponad poziom z roku 1933.
Protekcjonizm spowodował spadek handlu światowego o 2/3
Np. 60tys ludzi straciło pracę w przemyśle odzieżowym z powodu ceł na wełnę
W celu podtrzymania cen topiono zboże w morzu i np. zabito 6 milion prosiąt. Czy można sobie wyobrazić tą głupotę, kiedy ludzie nie mieli co jeść ?
Wprowadził płace minimalne co spowodowało m.in. że 600tys murzynów straciło pracę.
Jako pierwszy płacił farmerom za nic nie robienie
Wsadzał ludzi do więzienia za zaniżanie cen
Dolar zdewaluowany o 40%
W 1933r 2000 banków padło (w Kanadzie ani jeden)
Hoover podniósł income tax do 63%, Roosevelt do 90%, ale próbował przeforsować 99.9%
Parę ciekawych cytatów Roosevelta i jego współpracowników:
Roosevelt blasted Hoover for spending and taxing too much, boosting the national debt, choking off trade, and putting millions on the dole. He accused the president of “reckless and extravagant” spending, of thinking “that we ought to center control of everything in Washington as rapidly as possible,” and of presiding over “the greatest spending administration in peacetime in all of history.”
leading the country down the path of socialism.” (wybory w 1932r)
We didn’t admit it at the time, but practically the whole New Deal was extrapolated from programs that Hoover started.”
It called for a 25-percent reduction in federal spending, a balanced federal budget, a sound gold currency “to be preserved at all hazards (moje ulubione)
“If anybody ever knew how we really set the gold price through a combination of lucky numbers, I think they would be frightened.”
In the first year of the New Deal, Roosevelt proposed spending $10 billion while revenues were only $3 billion. Between 1933 and 1936, government expenditures rose by more than 83 percent. Federal debt
skyrocketed by 73 percent.
Through the whole of the NRA period industrial production did not rise as high as it had been in July 1933, before NRA came in
in the spring of 1939 asked, “Do you think the attitude of the Roosevelt administration toward business is delaying business recovery?” the American people responded “yes” by a margin of more than two-to-one. The business community felt even more strongly so.
We have tried spending money. We are spending more than we have ever spent before and it does not work. ... We have never made good on our promises. ... I say after eight years of this Administration we have just as much unemployment as when we started ... and an enormous debt to boot!
Za zawał światowego handlu jak najbardziej należy obciążąc ustawę celną z 1930 i brak reakcji FED w sytuacji załamania płynności, co spowodowało paniczne wycofywanie amerykańskich kapitałów zewsząd i załamanie płynności w światowej skali- a najbardziej uderzyło w Niemcy. To są fakty z którymi nie da się dyskutować, w razie takiego zamiaru odsyłam do lektur poważniejszych niż brednie Korwina i propagandówki neoliberałów.
UsuńTeraz- mozna zarzucać Roosveltowi, że w sytuacji gospodarki w stanie komletnej rozsypki chciał nieco inaczej uregulować życie gospodarcze a nie pompować w górę obroty- miał rację czy nie miał- alternatywą byłoby stymulowanie gospodarki lub czysty drenaż od niższej klasy/średniej do oligarchi. W tej ostatniej wersji przemysł USA nigdy by się mógł rozbudować/zachować przez kryzys do poziomu potrzebnego w czasie 2 wś, nieważne jak to oceniać. W wersji bez new dealu z przemysłu USA by zostało w czasie 2 wś tyle ile z dziś z tego z PRL
Wiele osob powtarza brednie z propagandy neoliberalnej na temat New Deal. Dzieki ogromnej i udanej restrukturyzacji przeprowadzonej przez New Deal USA wyrosły na hegemona i sa nim do dzis. I czepia z tego tytulu wielkie korzysci. New deal przerwal proces dezintegracji gospodarki.
UsuńPo tak makabrycznym doznaniu kryzysowym gospodarka nie mogla szybko dosc do siebie.
Gdyby rzad postanowil pompowac obroty gieldy to pieniadze zostalyby przepompowane od biedakow do bogaczy a w koncu w amerykanskiego przemyslu zostaloby wielkie NIC.